જયા-જયન્ત /અંક પહેલો/ પ્રવેશ ત્રીજો
| ← અંક પહેલો - પ્રવેશ બીજો | જયા-જયન્ત અંક પહેલો - પ્રવેશ ત્રીજો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક પહેલો - પ્રવેશ ચોથો → |
ꕥ
<poem> જયા: અગાસીની પાળ અઢેળી વિચારમગ્ન
- જીંદગી એટલે શું ?
- અન્ધારૂં કે અજવાળું ? સુખ કે પુણ્ય ?
- ઓ જીંદગીના જાણકાર ! કહો :
- જીંદગી એટલે રાત્રી કે દિવસ ?
- નિવૃત્તિ કે પ્રવૃત્તિ ? વસંત કે ગ્રીષ્મ ?
- આજ જન્મતિથિ છે મ્હારી;
- પૃથ્વી ફરી રહી વીશ પ્રદક્ષિણાઓ સૂર્યની.
- પૂછું હું ત્હમને પાલવ ઢાળી,
- ઉત્તર આપો, ઓ ગેબના ગુંબજ !
- જીંદગી એટલે શ્રેય કે પ્રેય?
(વળી વિચારમાં પડે છે.)
- તે દિવસે હિમગંગા ઉતરી.
- દેવગિરિનું શિખર ડોલ્યું.
- ગગનના સ્તંભ સમોવડ
- દેવદારુના વૃક્ષરાજ પાડ્યાં ઉખાડ્યાં;
- વનેવન ખીણેખીણ ને ગુફાગુફામાં,
- મેઘદુંદુભીના મહાશબ્દ સરિખડી
- ધ્વનિ અને પ્રતિધ્વનિની ગર્જન પરંપરા
- ગજાવી જગતને જગાડ્યું.
- અમૃતના હાથે ઉગારી લીધી કુમારે
- એ વમળધોધના મૃત્યુમુખમાંથી મ્હને.
- જગત્વાસીનું જીવન એટલે
- હિમગંગાના મહાપટમાં રમવું
(વળી વિચારે છે.)
- દેવર્ષિજીએ દાખવ્યું છે કે
- સાધુઓને તો શ્રેય તે પ્રેય,
- ને પ્રેય તે જ પરમ શ્રેય:
- પુણ્ય તે જ નિત્યસુખ,
- ને સુખ તે જ સદ્ધર્મ.
- દેહ ને દેહી ઉભયને ઉદ્વારે
- એ જ યોગીરાજ જીવનમુક્ત.
- કલોદધિના તરંગો ઉપર
- જીંદગી એટલે કલ્યાણયાત્રા.
(રાજકુમારીના શણગાર સજી ચોકમાં નૃત્યદાસી આવી છે.)
નૃત્યદાસી : કાલ કોણે દીઠી છે?
- સાચો છે આજનો જ મહિમા.
- આથમે છે તે ઉગવાને માટે?
- આથમેલાં કેટકેટલાં ઉગ્યાં!
- ઉગવાં હોય તો આથમે કેમ?
- તપે છે એટલાં જ અજવાળાં.
- અરેરે ! એટલા રસખેલ કાજે
- દીક્ષાભ્રષ્ટ કીધા મ્હારા યોગીન્દ્રને.-
- આજે જન્મોત્સવ છે જયાબાનો.
- ઉતાર્યા શોભાના રાજશણગાર,
- ને શણગારી દાસીઓની દેહને.
- ઓઢ્યો ઓઇતે યોગનો અંચળો,
- ને જગાવી એકજ્યોત યોગજ્વાળા.
- એવાં આવ્યાંના અનાદર
- ને આશાનાં અવલમ્બન,
- એ તે કિયા ભવનાં આળપંપાળ?
જયા : કોણ છે એ ? ચોકમાં ? નૃત્યદાસી ?
- દાસી જ છે રાજકુમારીના વેશમાં.
- ભૂલે છે, સ્વપ્નામાં બોલે છે તું.
- માયાવી છે એ વચનો,
- ત્હારાં વસ્ત્રો જેવા જૂઠડાં.
(ચોકમાં ઉતરે છે.)
નૃત્યદાસી : સ્હવાર બપોર ને સ્હાંજ
- પ્રકાશ પ્રગટે, ને પીવાય નહીં !
- આ રંગરંગીલા રણવાસ !
- શા વૈભવ ને શા વિલાસ !
- યૌવન ને સૌંદર્યનો સાગરસંગમ;
- મંહી ઉડે છે - અપ્સરાઓ સમોવડાં-
- યુવતિઓનાં ચન્દનહોડલાં.
- શા ઝંઝાનિલ વાય છે ઉદ્દીપનના !
- ઈન્દ્રચાપની ચૂંટી છે રસકલગી સહુએ.
- શી ભરતીઓ ઉછળે છે અભિલાશની ?
(જોગીરાજનો અંચળો ઓઢેલ જયા કુમારી ચોકમાં પધારે છે.)
- વસવાં વિહારના પરમ ઉપવનમાં
- ને આણ મૂકવી 'સુગન્ધ ન લેશો!'
- રાજમહેલની મદમોહિનીમાં જીવવાં,
- ને ભાખવું 'ન ભોગવશો એ મોહસ્વપ્નાં!'
- ચન્દ્રભવન સમા જ્યોત્સ્નારંગી પ્રાસાદ
- કેમ કરાય ગુફા સમા યોગાશ્રમ?
જયા : દાસી ! શી માંડી છે આત્મપરીક્ષા ?
- જગતના મહેલોમાં નથી તુજ સરિખડી
- સહુ યે વેશધારી રાજકુમારિકાઓ.
- સૌન્દર્ય શોભે છે શીલથી,
- ને યૌવન શોભે છે સંયમ વડે;
- ને રાજમહેલના ગોખ છે ઉજ્જવળા
- મહેલવાસીઓનાં પ્રભાનિર્મળ પુણ્યાચરણથી.
- ઉરમાંથી જાળું કહાડી તું
- કાં બન્ધાય છે પંડે જ ત્હેમાં કરોળિયો?
નૃત્યદાસી : જયાબા ! અન્ધકાર જીત્યા જાણ્યા ?
જયા : અન્ધકારનાં દળવાદળ અઘોર છે,
- પણ પ્રભાકરની પ્રભા ત્હેમને ફેડે.
- દાસી ! પાપથી પુણ્ય બળવન્તાં, હો!
- અમારા ઉત્તરાખંડમાં તો
- છ માસની રાત્રિ, છ માસનો દિવસ;
- પખવાડિયાની તો ઉષા ઉગે.
- પીધાં હોય એ બ્રહ્મઉષાનાં અમૃત,
- અજબ પ્રકાશવન્તાં પ્રભુના પ્રભાત,
- ત્હેમને અન્ધકાર જીતવા અધરા નથી.
નૃત્યદાસી : હિમગંગા પડી તે રાત્રીએ
- યોગીન્દ્રને દીક્ષાભ્રષ્ટ કીધા.-
જયા : તું દીનભાગી જ છે, દાસી !
- યોગાશ્રમ યોગ કાજે છે ?
- કે અપ્સરાઓ નચાવવાને ?
- અ રે રે! કેટકેટલા યોગીઓને ઉથાપ્યા
- યોગીઓની એ યોગસિદ્ધિઓએ?
નૃત્યદાસી : સ્વર્ગમાં ક્ય્હાં નથી નાચતી
- એ અપ્સરાઓ જે?
જયા : ત્હારા સ્વર્ગ કરતાં યે ઉન્ન્ત છે
- ગિરિદેશના આમ યોગાશ્રમો.
- બ્રહ્માધામનાં આ તો છે બારણાં.
- દાસી ! તું શું લેઈશ ?
- સુખ કે શાન્તિ ?
નૃત્યદાસી : સુખ, જયબા !
જયા : શાન્તિ દાસી ! ભૂલી
- શું લેઈશ ! આત્મા કે દેહ ?
નૃત્યદાસી : દેહ, જયાબા !
જયા : આત્મા, દાસી ! ભૂલી.
- દેહ નશ્વર છે, આત્મા અમ્મર છે.
નૃત્યદાસી : આત્માને માણવાની છે અનન્તતા,
- દેહને માણવાની છે અવધો.
- આત્મા અમ્મર છે, જયાબા !
- માટે જ પછી:
- દેહ નશ્વર છે, જયાબા?
- માટે જ પહેલો.
- મૃત્યુ પછી ક્ય્હાંથી માણીશું દેહને?
જયા : રાજકુમારીના શણગાર સજ્યે જ
- ન થવાય રાજકુમારી.
- રાજહૃદયની કુમારિકા
- એ જ છે જગતમાં રાજકુમારી.
- ત્યાગજે આજથી ગિરિરાજના રાજભવન.
- મ્હારા તો રાજમહેલો યે છે
- યોગના આશ્રમ સરિખડા.
- જા; મા અભડાવતી દેવગિરિને
- ત્હારા શ્વાસોશ્વાસથી યે.
નૃત્યદાસી : પૃથ્વી વિશાળ પાથરે છે પટ પોતાનો,
- રાજકુમારી ! ત્હમારે ને મ્હારે કાજ.
(નૃત્યદાસી ખીણોમાં ઉતરે છે. જયા કુમારી વળી વિચારવમળે ચ્હડે છે.)
જયા : જીંદગી એટલે શું ?