જયા-જયન્ત /અંક પહેલો/ પ્રવેશ સાતમો
| ← અંક પહેલો - પ્રવેશ છઠ્ઠો | જયા-જયન્ત અંક પહેલો/ પ્રવેશ સાતમો ન્હાનાલાલ કવિ |
અંક બીજો - પ્રવેશ પહેલો → |
ꕥ
એક દાસી : લ્યો, બાંધો આ કમળતોરણ
- રાજમહેલના ચન્દનદ્વારે
- એવાં ખેલશે સહુનાં હૈયાં.
બીજી દાસી : મૂકું છું મુગટો સિંહાસને-સિંહાસને;
- પધારશે તે પહેરશે.
ત્રીજી દાસી : સત્કારો કાશીરાજને આજ
- ગિરિદેશની સારી રાજશોભાથી.
બીજી દાસી : શણગારી શણગારી થાક્યાં,
- પણ ઝાંખો દીસે છે વસન્તચોક;
- પ્રકાશમાં જાણે પડછાયા પાથર્યા.
પહેલી દાસી : સ્હાંજ છે તે જ પાતળું પડે.
- 'સખિ ! એકાકી ચાંદલો ઉગિયો.'
ત્રીજી દાસી : ગાજ્યો ઉમંગનો એ ઉરટંકાર.
- આવો, આવો, ફૂલડાંની ફૂલદેવીઓ !
- ઝીલો એ ગીતવર્ષાની અમૃતધારા.
જયા અને સાહેલીઓ :
ચન્દ્ર જીરે ઉગ્યો સખિ ! આજ મ્હારા ચોકમાં, - આશા-નિરાશાનો ચન્દ્રમા જી રે.
- ચન્દ્રમા જી રે ઉગ્યો છે ભગવે ભેખ જો !
- યોગી-વિયોગી શો ચન્દ્રમા જી રે.
- કરે ગગનના ગોખમાં ચાંદલિયો ચમકાર;
- ઉરને સરવર પોયણાં ઉઘડે અપરંપાર.
- સખિ ! એકાકી ચાંદલો ઉગયો.
- સખિ ! એ તો શોભે છે આભલાંને ગોખ;
- મ્હારા માથાના મુગટે આવે નહીં રે.
- આશા-નિરાશાનો ચન્દ્રમા જી રે.
- ઘડી તપશે-ને આથમશે ચન્દ્રમાની કોર;
- એવા તપશે? - કે આથમશે ઉરના અંકોર?
- કોઈ કહેશો ? હો રાજ !
- કોઈ કહેશો ? હો રાજ !
- આયુષ્યે અજવાળિયાં ક્ય્હાં સૂધી?
- ચન્દ્રમા જી રે ઉગ્યો છે ભગવે ભેખ જો!
- યોગી-વિયોગી શે ચન્દ્રમા જી રે;
- ચન્દ્ર જીરે ઉગ્યો સખિ ! આજ મ્હારા ચોકમાં,
- આશા-નિરાશાનો ચન્દ્રમા જી રે.
- કહેશો કેમ શણગાર્યો છે
- આજે વસન્તચોક?
પહેલી દાસી: વાહ રે જાણ્યાં અજાણ્યાં જયાબા !
- શણગારાઈને આવ્યાં છો સલૂણાં,
- ને પૂછો છો પરાયાં થઈ.
જયા : ચુપ, સરખો ઉત્તર દ્યો.
- બાણ જેવાં વીંધે છે
- તેજ કિરણો યે આજ મ્હારા દેહને.
બીજી દાસી : સારા ગિરિદેશે પાળ્યો છે આ ઉત્સવ;
- જયા કુમારી પરણશે આજ કાશીરાજને.
જયા : જીભ જ જુઠ્ઠી છે બોલનારની
- દેવગિરિની રાજકુમારિકા
- નીચે પડશે અવની ખોળે?
- ગંગા ઢળી, ને ધૂળે રગદોળાઈ.
- જગતના મુગટ સમોવડા
- હિમાદ્રિના સનાતન શિખરે ચ્હડશે,
- પણ નહિ ઉતરે અવનીની અવનતિઓમાં
- જાવ સહુ વસન્તચોકમાંથી
- છેતરી-માતાએ મ્હને છેતરી.
- માતા ! માતા થઈ છેતરી મ્હને ?
- પુત્રીઓ ક્યહાં શોધશે દિલના દિલાસા ?
- જાવ, ભસ્મ થાવ,
- વસન્તચોકના શણગાર!
- સ્હવારે પૂછ્યું, શું છે?
- તો કહે, વસન્તનો છે ઉત્સવ.
- બપ્પોરે પૂછ્યું, શું છે?
- તો કહે, વિધાત્રીની છે પૂજા,
- તે આવજે સજીને સોળે શણગાર.
- છેતરી-માતાએ છેતરી પુત્રીને.
- નહીં-નહીં સ્વીકારે જયા
- જન્મજન્માન્તરે યે કાશીરાજેન્દ્રને.
જયન્ત : (સ્વગત જયાને જોઈને)
- એ ? એ જ ! શું ક્રોધનું છે જોમ મુખડે !
- વીર રસની જાણે મૂર્તિ !
- જાણે છંછેડાયેલી સિંહણ !
- મધ્યાહ્નની પ્રચંડ સૂર્યજ્વાળા !
- લોચનમાંથી અગ્નિ વરસે છે,
- જાણે બાળશે સારો ગિરિદેશ.
- શા ઉડે છે, પલયતણખા શા,
- રોમરોમમાંથી વિજળીઓના ભાલા !
- અખંડ સૌભાગ્ય, જયા કુમારી !
- ધરાવું શીર્ષે સુરરાણીજીનો આ મુગટ?
જયા : જયન્ત ! તું યે હસીશ મ્હને ?
જયન્ત : જયા ! સૂણ્યું છે વાયુમાંથી
- કે જયા પરણે છે કાશીરાજને.
- લાવ્યો છું તેથી આ લગ્નભેટ.
જયા: લાવ, લાવ તે, જયન્ત !
- જોજો, ઓ જગતના લોક !
- નિરખજો, ઓ પિતૃઓ પરલોકવાસી !
- ઈન્દ્રદેવને નહીં, પણ
- ઈન્દ્રાસનને પરણે છે ઈન્દ્રરાણીજી;
- ને એ મુગટ પહેરાવે છે
- જયન્ત કુમાર જયા કુમારીને.
જયન્ત : મા વીંધ મ્હને, ઓ જયા !
- નયનની બરછીઓથી;
- મા માર એ શબ્દની સાંગ.
- લાવ, જયા ! લાવ એ મુગટ.
- ત્હને ન ગમ્યું જે,
- યોગ્ય નથી ત્હેનું અસ્તિત્વે
- નાશ પામો -
જયા : રહેવા દે, જયન્ત ! રહેવા દે
- એ ઈન્દ્રરાણીનો સૌભાગ્યમુગટ.
- આજે નહીં તો કાલે,
- પૃથ્વીના કંઈ કંઈ પૃથ્વીપતિઓની
- પરણશે રાજકુમારિકાઓ
- રાજવીને નહીં, પણ રાજસિંહાસનને;
- ત્હેમને કાજે રાખ એ મુગટ.
જયન્ત : ત્ય્હારે શી સ્વીકારશો કુમારિ ! લગ્નભેટ ?
- ગયા આવશે હમણાં વનમાંથી,
- કે દેવાશે કન્યાદાન.
જયા : તીર્થરાજ મ્હારા વીર છે, જયન્ત !
- ધર્મછત્રધારી મ્હારા ધર્મપિતા છે.
જયન્ત : શું ? જયા નહીં પરણે તીર્થરાજને
જયા : ના, જયન્તકુમાર ! ના.
- દેવગિરિની દેવબાલા
- તળેટીમાં નહીં પડે દેવશિખરેથી.
જયન્ત : જાહ્નવી ગઈ, જયા !
- ને તાર્યા સાગરપુત્રોને.
- પોતા કાજે નહીં, પણ પર કાજે
- તું યે ઉતર, ને તાર.
- વારાણસીની રાજરાણી તો છે
- આર્યાવર્તની ધર્મમાતા.
- જયા ! જા, ને થા બ્રહ્મમાતા
- આર્યોના જગદુદ્ધારક મહાકુટુંબની.
જયા : ગંગાની યે માતા ગંગોત્રી.
- ક્યહાંથી લાવું એ નગરીમાં, જયન્ત !
- મ્હારા દેવગિરિના દેવાશ્રમો ?
જયન્ત : રાજવીની રાજઆજ્ઞા છે તે?
જયા : રાજકુમારીની રાજપ્રતિજ્ઞા છે તે?
જયન્ત : એ અહં છે ત્હારૂં, જયા
- નહીં નભે; દુઃખ દેશે.
- વિધિમોકલ્યો આવ્યો છે કુંકુમથાળ,
- કાં મથે છે પાછો વાળવા?
- દેવર્ષિએ ભાખ્યું છે કે
- 'જયાને ભાગ્યે લખ્યાં છે
- વારાણસીનાં વન'
- સવિશેષ છે વિધિલેખથી યે આ;
- વનઘટાને બદલે રાજમહેલ.
જયા : વિધિના વાંકા અક્ષરે હું વાળીશ.
- વારાણસીનાં વનમાં વસીશ,
- તો વનમાં યે વસાવીશ
- મ્હાર વિશ્વોદ્ધારક બ્રહ્મમહેલ.
- પણ નહીં-નહીં વરે
- દેવગિરિની રાજબાલા એ ખીણવાસીને.
જયન્ત : આજે જ આવશે કાશીરાજ;
- કરીશ એ અતિથિના યે અનાદર?
જયા : આજે જ શું પધારે છે
- તીર્થરાજવી ગિરિદેશમાં ?
- જયન્ત ! પ્રણામ કહેજે મ્હારા,
ક્ષમા યાચજે મુજ વતી.
જયન્ત : એમ કાં બોલે ? જયા !
જયા : જયન્ત ! કોઈ મ્હને બોલાવે છે;
- હું જાઉં છું - પર્વતોમાં.
- શિખરો ચ્હડીશ, તીર્થો કરીશ,
- ને વસીશ દેવનિવાસોમાં
- ધરાઈને જોયાં, જયન્ત !
- રાજમહેલોમાંના સુખનાં સ્વપ્નાં.
- શિખરેથી કોઈ સાદ દે છે; જાઉં છું.
જયન્ત : જયા ! વિચારજે, વિમાસવું ન પડે
- વર્તમાન એવો વાવ
- કે ભવિષ્ય અદ્ભુત ઉગે.
જયા : બોલે-બોલે છે ગિરિઓમાં મોર,
- ઢેલડ ટહૂકો કરે;
- મ્હારે અન્તર ઉછળે અંકોર,
- જીવન ઝોલે ચ્હડે.
જયન્ત : નથી જીવનનો બોલ જયા ! એ,
- નથી ટહુકો એ આત્મન્નો;
- નથી ઉરઝરણાં, એ ભ્રમરમણા;
- એ ઘોર ધ્વનિ કંઈ વનવનનો.
જયા : બોલે-બોલે છે શિખરોમાં દેવ,
- દેવીઓ હાસ્ય હસે;
- મ્હારા અયુષ્યનો અવશેષ
- શિખરે ને વગડે વસે.
જયન્ત : નથી જગતનો મન્ત્ર જયા ! એ
- નથી ન્હોતરૂં એ અમરોનું;
- નથી પ્રભુપ્રેરણા, એ સહુ ભ્રમણા;
- એ ઇન્દ્રજાળ કંઈ અસુરોનું.
જયા : બોલે -બોલે છે ગિરિઓમાં મોર
- ઢેલડ ટહૂકો કરે;
- મ્હારે અન્તર ઉછળે અંકોર,
- જીવન ઝોલે ચ્હડે.
- મોર ને ઢેલ બોલાવે છે;
- જયન્ત ! હું જાઉં છું શિખરોમાં.
જયન્ત : નહીં-નહીં જવા દઉં, જયા !
- ગઈ, ગઈ રાજકુમારી;
- વીજળીના ઝબકારા સમોવડી.
- ગઈ, જયા ! તું ગઈ;
- ચાપમાંથી જાણે છૂટેલું બાણ.
- ખરી જાણે સૌન્દર્યની તારલી
- જગત્શોભાના શિખરોથી.
- જા, સુખી થા સદા;
- પણ નહીં જાય , જયા !
- જયન્ત જીવનમાંથી તું.
રાજરાણી : તીર્થરાજ ! આ અમારો વસન્તચોક;
- ને-
કાશીરાજ : સુન્દરતાનું જાણે સરોવર, રાણીજી !
ગિરિરાજ : ને પેલો પથરાયેલો ગિરિદેશ.
કાશીરાજ : જાણે વીર જનોના વાસ.
રાજરાણી : આ સ્વર્ગફૂલના ક્યારાઓ.
કાશીરાજ : જાણે નક્ષત્રોનાં ઝૂમખાં
- ને કુમારી રમતાં હશે તે તો
- જાણે મંહીનો પૂર્ણિમાનો ચન્દ્ર.
રાજરાણી : જયાને હજી ન નિરખીને
- મ્હારી જયા ક્ય્હાં?
- લાવો અહીં એ કુલલક્ષ્મીને,
કે સત્કારે આ અતિથિરાજ.
કાશીરાજ : ગિરિરાજેન્દ્ર ! લગ્ન ક્ય્હાં કરશો?
- અહીં કે ત્ય્હાં ?
ગિરિરાજ : જેવા તીર્થસ્વામિન્ના અભિલાષ
- ફરમાવશો તો ગિરિદેશમાં,
- ઈચ્છશો તો કાશીને તીર્થઆરે
કાશીરાજ : (સ્વગત)
- આ અનિષ્ચિય શેનો?
- ગુફા જેવાં ભેદવચનો કેમ?
- જોઉં તો ખરો શ્લોકનું બીનું ચરણ.
રાજરાણી : હિમાદ્રિને શિખરે શિખરે
- ઉત્સવઅગ્નિ જગાવશું, સૂર્ય સમા;
- ને લખશું તેજઅક્ષરે આભમાં ય તે
- કે પરણી જયા તીર્થોના તીર્થરાજવીને.
દાસી : માતા ! જયાબા તો નથી જડતાં.
રાજરાણી : જયા નથી જડતી !
બીજી દાસી : માતા જયાબા નથી જડતાં.
- પણ માલતીના મંડપે.
- જયન્ત કુમાર જડ્યા.
- લખતા હતા પૃથ્વી ભરીને
- કે 'જયા ગઈ.'
ગિરિરાજ : શું? જયા ગઈ? ક્ય્હાં ગઈ?
- બોલ, જયન્ત ! જય ક્ય્હાં ગઈ?
જયન્ત : જયા શિખરોમાં ગઈ.
રાજરાણી : એણે જ ભગાડી મ્હારી કુંવરીને.
ગિરિરાજ : જયન્ત ! કહે , ક્ય્હાં ગઈ?
- શા કાજે ગઈ?
જયન્ત : રાજબાલાએ રાજમહેલ ત્યજ્યો.
- સાંભળ્યા એણે ભવિષ્યના ભણકાર,
- ને ગિરિશિખરોમાં ગઈ.
- તીર્થરાજ ! આપ તીર્થપતિ છો,
- પ્રણામ કહાવ્યા છે જયા કુમારીએ;
- 'તીર્થરાજ ધર્મપિતા છે મ્હારા,
- જયા એમને નહીં વરે;'
- એમ કહી ગઈ તે શિખરોમાં.
રાજરાણી : જયન્ત ! ઉછેરનો સારો આપ્યો લ્હાવ.
- ત્હારો મન્ત્રીપિતા જીવનમન્ત્ર હતા
- ગિરિદેશના ને ગિરિરાજના.
- મરતાં મ્હને સોંપી ગયા ત્હને.
- મ્હેં હૈયાના અમૃતે ઉછેર્યો, જયન્ત !
- તે આ દિવસ દેખવાને?
- જા, લ્હાવ મારી જયાને.
કાશીરાજ : ગિરિરાજ ! શાં છે આ નાટક ?
- શું આદર્યું છે અપમાન
- નિમન્ત્રેલા આ રાજઅતિથિનું?
- ગંગાના જેટલો છે વિશાલ
- કાશીરાજનો આ બલબાહુ.
- રાજકન્યા નહીં આપો, અપમાનશો,
- તો રાજપાટ લેઈશ, વનવાસી કરીશ.
- રાજકન્યા ક્યહાં?
જયન્ત : વિશાલ હશે બલબાહુ આપનો, રાજેન્દ્ર!
- પણ વજ્રના છે દેવદુર્ગ અમારા.
- ગિરિદેશનાં સન્તાન, રાજવી !
- ઓળખતાં નથી ભયને અમે.
માતા ! ઉછેરેલું જીવન આપનું જ છે. આજ્ઞા કરો ઉઠાવીશ તે.
રાજરાણી : જા, લાવ મ્હારી જયાને.
- જ્યહાં હોય ત્ય્હાંથી.
- ન બતાવીશ મુખ ત્હારૂં જયાવ્હોણું.
ગિરિરાજ : જા, જ્ય્હાં જયા હોય ત્ય્હાં.
- ન રહેતો ગિરિદેશમાં;
- શોધ સ્વર્ગ મૃત્યુ ને પાતાળ.
જયન્ત : જાઉં છું, રાજમાતા !
- અજ્ઞાને આધીન છે આત્મન્ મ્હારો.
- ઢૂંઢીશ દિશાઓનાં વન,
- ને શોધીશ જયાને.
- જગાવીશ એ અલખની ધૂણી
- જગતનાં જંગલ જંગલમાં.
- જાઉં છું.
કાશીરાજ : ગિરિરાજ ! ઉતારો મુગટ.
રાજરાણી : તીર્થરાજ ! તીર્થરાજ !
કાશીરાજ : રાણીજી ! તુચ્છકારી નથી મ્હેં
- સુન્દરીની યાચના કદી.
- આજ નહીં, એક માસમાં;
- લઈશ હું ગિરિરાજ પાસેથી
- રાજક્ન્યા કે રાજપાટ.
રાજરાણી : ભલે, માસ વીત્યે લેજો.
- થશું અમે યે તીર્થવાસી
- પુત્રીની પાછળ પુણ્ય શોધતાં.
કાશીરાજ : સુણજો, ઓ આકાશના દેવ
- સુણજો, ઓ રાજપિતૃઓ!
- કાશીરાજની આ રાજપતિજ્ઞા
- બ્રહ્મચર્ય વ્રત ધારે તો ભલે,
- પણ વરવા નહીં દઉં અવરને
- એ ગિરિદેશની રાજકુમારિકા.