પૂછી લઉં. કોઈ કાંઈ પૂછશે તો શું કહીશ ?”
“કહીશ કે તમે મારા બાપ છો.”
“પણ બીજું બધું પૂછશે તો ?”
“તો કહીશ — મને ખબર નથી.”
“બધી જ વાતમાં ?”
“હા.”
“હું તને બે-ચાર વાતો કરું ?”
“મને યાદ નહીં રહે.”
માલુજીને હસવું આવ્યું. એ હસવું એનું પોતાનું જ કલેજું વીંધતું હતું : કેવા તરકટનો શિકાર બની છે આ છોકરી !
“તને આંહીં કેમ મોકલી – જાણ છ ?”
અજવાળીએ ખુલાસો ઝીલવા આંખો પાથરી. એ ખુલાસો માલુજીએ કર્યો : “ભણીગણીને હુશિયાર થાવા, મારા શિવરાજને માટે લાયક ને સુલક્ષણી બનવા. થોડો વખત છુપાઈને રહ્યા પછી હું પોતે જ તારો એની જોડે વિવાહ કરીશ, હું નહીં મરું, હો ! મોત આવશે તોય પાછું મોકલીશ.”
ભણીગણીને હોશિયાર બનવાની વાત અજવાળીના કાનમાં પોતાના ખેતરમાં ટહુકતા તેતરની કિલકિલ બોલી-શી ગુંજી ઊઠી. પોતાને અક્ષરો ઊકલશે ? કાળા કાળા મકોડા અને ખડમાંકડી મારીને ચોંટાડ્યાં હોય તેવા વિચિત્ર રૂપવાળા શબ્દોની સૃષ્ટિ પોતાને સમજાતી થશે ? પોતે ‘શિવરાજ’ એવો શબ્દ લખી શકશે ? શિવરાજના કાગળો આવશે ને પોતે એ કાગળોની વાણી ભેદી શકશે ? પોતે જ્યારે સામો જવાબ વાળશે ત્યારે શું શું લખશે ? આંગળીઓ એ શબ્દોના કેવા મરોડ કાઢશે ? હાય હાય ! મૂઈ અજવાળી ! હું કાગળ લખીશ ત્યારે મારી આંગળીઓ ઓગળીને ખરી જ પડશે ને ?
માલુજીના વાળ સફેદ હતા. માલુજીનું બૂઢું, બોખું મોં અવિશ્વાસ કે દગાખોરીની એક પણ રેખા દાખવતું નહોતું. અજવાળી પોતાનાં માતપિતા પર ભરોસો હારી બેસીને હવે આ અજાણ્યા ઊજળા પુરુષો પર કયા વિશ્વાસે ઢળતી હતી ? પોતાને જ એ બધું અકળ લાગ્યું.
પહેલો કાગળ ભણીગણીને શિવરાજને લખીશ, કે મારી માને ? અજવાળીને એ વાત તે ઘડીથી મૂંઝવવા લાગી.
“ભરોસો રાખજે, હો દીકરી !” માલુજીએ અજવાળીના વિચારમગ્ન મોં પરથી ઉચાટ અનુભવીને કહ્યું : મારો શિવરાજ લોફર નથી. એની માએ ધાવણો મેલેલો તે દા’ડાથી આ મારા હાથની જ આંગળી ચૂસીને એ આવડો થયો છે. એ તને રઝળાવે નહીં. એણે તને સુધારવા મોકલી છે.”
સુધારવા ? મુંબઈમાં ? અજવાળીએ આજ સુધી મુંબઈનું નામ પચીસ-પચાસ વાર સાંભળ્યું હતું. બાપના જ મોંએથી એક બોલ વારંવાર પડ્યો હતો. માને બાપ કહેતો : “તેં, રાંડ, તેં મને પરણ્યા પે’લાં ગેરકામ ન કર્યું હોય તો બોલ — તારા માથે મુંબઈનું પાપ !” મહારાજ દેવકૃષ્ણ પણ વારે વારે આવીને ધમકાવતા : “આ વખતે તારે વિઘોટી ભરવાના પૈસા ન હોય તો બોલ — તારા માથે મુંબઈનું પાપ !” પાડોશણ કુંભારણ વિધવાને લેણદાર વેપારી આવીને ઘણી વાર સોગંદ દેતો : “રૂપિયા ન હોય તો ખા સમ
