બચાવજે.'
‘પરંતુ એ પાંચ મિનિટમાં તો તેનું લગ્ન થઈ જાય એમ હતું. મેં રિવૉલ્વર તાકી. બધા અટકી ગયા.
'વચ્ચે ન આવીશ, નહિ તો માર્યો જઈશ.' કર્મયોગીએ કહ્યું.
‘હું બિલકુલ સાહસિક બની ગયો. હથિયાર ન ઉપાડવાની મારી પ્રતિજ્ઞાને જૂજજાજે અપવાદો પણ છે. એવો અપવાદ કરવાની અત્યારે જરૂર જણાઈ. મેં રિવૉલ્વર ફોડી. કોઈને વાગી નહિ, તથાપિ બ્રાહ્મણો ઊઠી ગયા. કુંજલતાનો મામો પણ ખસી ગયો. પાછળથી પેલા માણસે આવી બારીએ દોરડું બાંધ્યું, અને હું નીચે ઊતરી ગયો.
'કર્મયોગીએ કોણ જાણે શું કર્યું તે સમજાયું નહિ, પરંતુ પેલો દોરડું બાંધનાર માણસ બારી ઉપર જ ઊથલી પડ્યો.
'નિમકહરામ !’ કર્મયોગી બૂમ મારી ઊઠ્યો. એવામાં મેં જ તેને ઝાલી લીધો.
‘છોડી દે. નિરર્થક ફાંફાં ન માર !' તેણે કહ્યું. હું જરા ડર્યો. તેની આંખનો મને ભય લાગ્યો. એ ક્ષણે જ મારામાં કોઈ અપૂર્વ બળ ઊભરાતું હોય એમ મને સમજાયું. મેં તેની સામે જોયું. તેણે પણ પોતાની ભયંકર દૃષ્ટિ મારી સામે ફેંકી. મને લાગ્યું કે તેની દૃષ્ટિ પ્રથમ સરખી સ્થિર નહોતી રહેતી. તારાના તેજની માફક તેની આંખનું તેજ મને હાલતું લાગ્યું. મારી આંખમાં પણ તેજ વધતું જતું હોય એમ મને ભાસ થયો. પાંચેક ક્ષણમાં તો તેની દૃષ્ટિ પાછી ખસેડી લીધી; તેનું બળ હણાઈ જતું લાગ્યું.
‘જ્યોતીન્દ્ર ! તારી સામે મારે બળ વાપરવું બંધ કરવું પડશે. તારામાં બળ ઘણું વધ્યું લાગે છે.’
‘સત્યને માટે વપરાતાં બળ જીતે જ છે. ઓ કર્મયોગી ! કમ્મને સન્માર્ગે વાળ.'
‘જગતમાં સન્માર્ગ છે જ નહિ. સર્વ માર્ગે બળ વપરાય. હું તને ખાતરી કરી આપીશ.’
‘તો બતાવ તારું બળ. કુમાર્ગે વપરાતું તારું બળ તો જો ચાલ્યું ગયું!'
કર્મયોગી ત્યાંથી અદૃશ્ય થઈ ગયો. હું તેની પાછળ દોડ્યો, પરંતુ તે ક્યાં ગયો તેની મને ખબર પડી નહિ. મેં તેની પાછળ જવું બંધ રાખ્યું. બંસરીને મેં ઉપાડી લીધી. કુંજલતાનો મામો પણ અદૃશ્ય થઈ ગયો.
“પંજાબના કોઈ અજાણ્યા સ્થળે અમે હતાં. મેં તત્કાળ ત્યાંથી ઊપડી
