પૃષ્ઠ:Bruhad Kavyadohan Granth 1.pdf/૩૪૯

વિકિસ્રોતમાંથી
આ પાનાનું પ્રુફરીડિંગ બાકી છે
૩૨૧
અજ્ઞાન અંગ


ગ્નિ કાષ્ઠ મેલીને પંખ, ઉપર ઉડી નાખે નિશ્શંક;
નિજ ઇચ્છાયે બાળે કાય, સ્વાંત બુંદ ફરિ પરગટ થાય;
એમ અખા હોય બ્રહ્મ વિચાર, ઉત્પન્ના લય જ્યાં હું તું સાર. ૫૮૮

ખે વિચાર્યું મનની સાથ, જે કાંઇ દીસે તારે હાથ;
તો ફાંશી શિદ રાખે મામ, કશું ન નિપજે તો શું કામ;
શરીર તારું તારે વશ નહિ, તો બહાર બળ દેખાડે કહીં. ૫૮૯

ઇંદ્રિય વણશે વણશે કાય, ગમે નહીં વાળ ધોળા થાય;
સ્વર્ગા સૂધી તે ઘાલે હામ, પોતાનું નિર્ખાયે ચામ;
ફોકટ ગાડાં લૂટી પડે, અખા ન કોયે પારે પડે. ૫૯૦

ખા ઇચ્છે જો આતમ્ભોગ, નિવૃત્તિ વિના તે ન મલે જોગ;
કથે જ્ઞાન પણ બાંધ્યો વાઘ, તેને મુક્ત ન પામે જાગ્ય;
મુવે મુક્ત હશે તેમ હશે, જીવતે વાઘ જો પાંજર વસે. ૫૯૧

છૂટા ચો પણ બાંધ્યા હેઠ, જેમ શકરાને દોરો પેટ;
ઉડે ખરો પણ નાવે જાય, પેટ બાંધ્યો દોરો તનાય;
અખા એમ નિવૃત્તિ વિના, જીવને ત ન ટળે બેમના. ૫૯૨

જ્ઞાનીથી જ્ઞાની ભલો, જે મન વડે ચુકવ્યો કલો;
પણ વર્ત્તવા પ્રવૃત્તિમાં ધાંખ, જેમ પોપટની કાઢી પાંખ;
કદાચ અખા તે ઉડી જાય, પાચો તેને પ્રવૃત્તિ સાય. ૫૯૩


અજ્ઞાન અંગ

જ્ઞાને જે પહેરે વેષ, બહાર નીકળે દેખાદેખ;
જેમ વાઘ ગૌધણને હાળ્યો, વર્તી તે માંહી રે ભળ્યો;
તેને છે આમીષનો આહાર, પ્રસંગ મળે આખા પ્રતિકાર. ૫૯૪

પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિની અળગી વાત, વિચાર વિના નવ આવે ઘાટ;
જેમ કો ભાડે રથ બેઠો જાય, બળદ મરે રથ કટકા થાય;
નોહે ચિંતા તેને પ્રતિકાર, આખા જેને સતી વિચાર. ૫૯૫

પ્રવૃત્તિ નિવૃત્તિને બેઠો વારી, જેમ વેશ્યા રાખી ગૃહિણી કરી;
પ્રસંગ મળે કરતી તે કરે, વિચાર વિના સૌ એમ ઓચરે;
મન ઇન્દ્રિય ત્યાં ન કરે, આખા એમ એક વાંકું વહ્યું. ૫૯૬

થારથ વર્તે તો જ્ઞાન, જેમ કો રંક થયો રાજાન;
જેમ કરતો તેમ વળતું કરે, જૂઠું છળ વિક્રમ આચરે;
આખા કરી ન જાણ્યું રાજ, શું થયું જો તો પામ્યો સાજ. ૫૯૭