થઈ પડી. એનું દિલ દોડી રહ્યું હતું શહેરોમાં. શહેરી મોજમજામાં અને મર્દોના સળગતા નેન-કટાક્ષોમાં.
એક વાર એ મોજીલી નાર તોરમાં ને તોરમાં, નવી કોઈ જાસૂસીનું નામ લઈને પાટનગર ચાલી ગઈ ત્યાં એને દિવસો થઈ ગયા. એની બેવફાઈની વાતો માઇકલને કાને આવવા લાગી. અમને ચારને લઈ માઈકલ ખેડૂતને વેશે ગોતવા નીકળ્યો.
રાજધાનીના એક મુસાફરખાનામાં અમે ત્રણ દિવસ રહ્યા. મેળામાં ખૂબ ભટક્યા. પણ નાઇઝી ન જડી. ત્રીજા દિવસની રાતે ઓચિંતી આવીને બારણાંમાં ઊભી રહી. જાંઘો ઉપર બેઉ હાથ ટેકવી, ઠંડાંગાર નયને અમને નીરખી લીધા, પછી બોલી : “વાહવા, મારા ખાવંદ ! ઓરતની જાસૂસી કરવા નીકળ્યા છો કે ! શાબાશ !”
ગુસ્સાદાર જવાબ દઈને માઈકલ એને ઝાલવા છલાંગ્યો એટલે નાઇઝીએ હાથમાંની ચમકતી ખુલ્લી તીણી છૂરી ધણીના ગળા પર તાકી. એ જ પલકે બારણું ઊઘડ્યું અને પોલીસની ટુકડી સાથે એક અફસર દાખલ થયો.
પોતાના ધણીને બચાવવા માટે નાઈઝી ભુજાઓ પસારી માઈકલની આડે ઊભી રહે છે. બેભાન માઈકલની બંદૂકમાંથી ગોળી છૂટે છે, નાઈઝી લોહીનો કોગળો નાખતી ઢગલો થઈ જાય છે, ને પડતીપડતી બોલે છે કે, “ઓ મારા ધણી ! તમે નાસી છૂટો. તમારો જાન બચાવો. મને છોડી દ્યો.”
પણ અતિ મોડું થઈ ગયું હતું. ઝપાઝપી જામી પડી. માઇકલ વીંધાઈ ગયો. છેલ્લા દમ ખેંચતાં એનો ઉચ્ચાર એક જ હતો કે, “જોસફ, નાઈઝીને બચાવ !”
રાતના એ અંધારામાં હું નાઈઝીના શરીરને ઉપાડી બારીમાંથી કૂદી પડ્યો. ઘોડો બાંધ્યો હતો ત્યાં પહોંચી ગયો. બીજા સાથીઓને બીજી લાશો હાથ કરવાનું બોલતો હું નાઈઝીને લઈ પહાડોમાં પેસી ગયો. નાઇઝીને ફેફસાંમાં જ જખ્મ હતો. એનો જાન નહિ બચે તેમ લાગી ગયું. થોડી વારે પાંચ-છ જખ્મી સાથીઓ એક ફક્ત માઇકલની લાશ લઈને આવી પહોંચ્યા.
એ શબને અમે એની ગુફાની બહાર જ દફનાવ્યું. નાઈઝીએ પોતાની પથારી બહાર લેવરાવીને પિયુની આ પાયદસ્ત ધ્રુસકે ધ્રુસકે રોતાં દીઠી. મામલો ખતમ થઈ ગયો.
અજબ વાત ! નાઇઝીને આરામ આવ્યો. એક રાતે એ મારી પાસે ભયથી થરથરતી છતાં ચહેરા પર શાંતિ અને સુખની ઝલક મારતી આવી.
“મારા પ્યારાએ મને દેખા દીધેલ છે.” એણે કહ્યું, “એણે મને માફી દીધી છે. એનો રૂહ ગમગીન હતો. એણે તને વીનવીને કહેવરાવેલું છે કે આ સૌ જિપ્સીઓને છોડી દઈ બાકીની જિંદગી, જે તમામને આપણે ઈજા પહોંચાડી છે તેને મદદગાર થવામાં વિતાવજે. જોસફ ! આટલાં બધાં પાપોની તોબાહ કર્યા વગર એનો રૂહ નહિ જંપી શકે. હું પણ એ જ કામ કરવા નીકળી પડું છું.”
આ પછી તુરત જ અમે એ અજબ પ્યારના સ્થાનકમાંથી ચાલી નીકળ્યાં. હું આ રીંછડો રમાડી પૈસા રળું છું. ને જ્યાંજ્યાં દુઃખ દેખું છું ત્યાં ખેરાત કરીને જીવતર વિતાવું છું, ભાઈ ! અને ત્યારથી ઘણી વાર માઈકલનો રૂહ મને દેખાયો છે, ને આ કામ ચાલુ રાખવા કહી ગયો છે. એટલી મારી વાત થઈ. વધુ સાંભળવા સારુ તારે લોહદ્વારની ગાળીમાં જવું પડશે.
