એ વખતે રીંછડો ચમકીને ઘૂરકતો ઊભો થઈ ગયો, ને જોસફે એ અંધકારમાં તીણી નજરે જોયું. એકાએક એણે મને કહ્યું : “જા ભાઈ ! મારે તને છોડવો પડશે.”
એ ચાલ્યો ગયો, પાછળ રીંછડો ગયો.
[5]
હું જાણે સ્વપ્ન જોતો હોઉં તેવો મુસાફરખાને પાછો પહોંચ્યો. કેવી ગેબી કથા ! હજુ તો કેટલાય ભયાનક બનાવો એણે દબાવી રાખ્યા હશે.
સાચે જ શું એ કામરૂ ડોસો આ પ્રેત સાથેના મિલાપની વાત માનતો હશે ! માઇકલના આત્માને પ્રાયશ્ચિત્ત વગર શાંતિ નથી એ વાત તો સાચી જ હશે ! આ જંગલ અને આ દુનિયાને પ્રેતલોક આટલો ઢૂકડો હશે એમાં નવાઈ નથી.
મેં મુસાફરખાનાની માલિકણને કહ્યું કે, “કાલે હું લોઢાદ્વારની ગાળીમાં હાટઝેગ ગામે જાઉં છું.”
“ઓહો !” એ બોલી ઊઠી : "ત્યારે તો તને તમામ વાત કરી લાગે છે જોસફાએ; જા ભાઈ ! તું જાસૂસ તો નથી જણાતો. માફ કરજે. ભાઈ ! અમે બધાંય એ બે જણાંના આત્માની સદ્ગતિ સારુ બંદગી કરી રહ્યાં છીએ. અરેરે ! બેઉની માથે કોઈ કાળ - ગ્રહ ઊગ્યો હતો.”
હું મારાં માણસોને ત્યાં છોડી દઈ, એકલો, જોસફે મોકલેલા એક ભોમિયા સાથે નવી મુસાફરીએ નીકળ્યો. દિલમાં થતું હતું કે ત્યાં લોઢાદ્વારના સાધ્વી - મઠમાં શું હશે ! કદાચ એન્જેલીન મૈયા અને નાઇઝીના મરતૂકની કથા કહેશે. પણ કદાચ નાઈઝી મઠમાં છૂપીછૂપી જીવતી ન હોય !
મુસાફરીમાં મને યાદ આવતો હતો જોસફ મદારી સાથેની વિદાયનો છેલ્લો પ્રસંગ. એ એકાએક કેમ ઊઠ્યો ? એનો રીંછડો ભડકેલો કેમ ?
આખરે અમે હાટઝેગ ગામે આવી પહોંચ્યા. ક્રોશિયા અને સ્લોવાક ખેડૂતોથી વસેલું એ ગામ હતું : બેડોળ અને ભૂખરું.
ભોમિયો ઘોડાં લઈને બહાર ઊભો રહ્યો. હું એકલો ગામમાં દાખલ થયો. બેઠાબેઠ પાતળી હોકલી પીતા એક ગામવાસીને મેં મૈયા એન્જેલીનના મઠનો રસ્તો પૂછ્યો.
મૂંગા મૂંગાં એણે આંગળી ચીંધી. પોતાની છાતી પર એણે હાથનો સાથિયો રચ્યો. જાણે એ ભય પામતો હતો.
લાંબું, બેઠી બાંધણીનું, અને ગોળ બારીઓવાળું એ મકાન હતું. એના વિશાળ બગીચાને ફરતી ઊંચી દીવાલ હતી. એના સાંકડા દરવાજા સોંસરી નજર કરતાં મેં કાળા ઘૂંઘટવાળી સ્ત્રીઓને ટોળાબંધ પસાર થતી દેખી. ખેરાત લેવા સારુ ખેડૂતોનું ટોળું દરવાજે ઊભું હતું. તેઓને ખોરાક ને કપડાં અપાઈ રહેલાં હતાં.
એક બુઢ્ઢો આવીને એક સફેદ, સાદા, ખાલી ઓરડામાં મને લઈ ગયો. ત્યાં બે જ ખુરશીઓ હતી.
હું બેસું છું ત્યાં તો બારણું ઊઘડ્યું ને એક સફેદ વસ્ત્રધારી પડછંદ માનવીએ પ્રવેશ કર્યો. એ સ્ત્રી હતી. પણ મોં પર ઘાટો ઘૂંઘટ હતો. ઊઠીને મેં નમન કર્યું. મારી મુલાકાતનો ઉદ્દેશ જણાવ્યો : “મને જોસફે -”