જાય એ સ્વાભાવિક છે.' તેણે કહ્યું.
'પણ આમ ઉપવાસ કરવાની શી જરૂર ?' મેં પૂછ્યું.
'એક જાતની ઘેલછા.' તેણે સહજ હસીને જવાબ આપ્યો.
'શાની ઘેલછા? યોગની કે પ્રેમની ?' મેં પણ હસીને પૂછ્યું.
'યોગની હોય તો તો ઈશ્વરે પોતે મને પોષણ આપ્યું જ હોય. પણ આ તો આપ ધારો છે તેમ પ્રેમઘેલછા જ છે.' તેણે કહ્યું.
'તો તો કોઈ સ્ત્રી પાછળ ઘેલા હશો !; મેં પૂછ્યું
'હા જી. સ્ત્રી સિવાય પુરુષને કોણ ઘેલો બનાવી શકે એમ છે?' તેણે કહ્યું.
'તો હવે હું એક સલાહ આપુ ? બિલ્વમંગળની માફક સ્ત્રીને છોડીને હવે ઈશ્વરની ઘેલછા ઉપાડો તો કેવું?'
ક્ષુધાતુર માણસ સહજ હસ્યો. ક્ષુધાતૃપ્તિ તેનામાં એક પ્રકારનું કૌવત લાવતી હતી એમ હું જોઈ શક્યો. કદી કદી થરથરી ઊઠતો તેનો દેહ અને મીંચાવાને આળસે ઊઘડતી આંખોમાં જીવ જાગ્રત થતો મને લાગ્યો. તેણે મક્કમપણે મને જવાબ આપ્યો :
'સ્ત્રીમાં અને ઈશ્વરમાં બે મહત્ત્વના ભેદ છે. એક તો એ કે એક ઈશ્વરને સહુ કોઈ ભજી શકે છે – ખુશીની સાથે; જયારે એક સ્ત્રીને સહુ કોઈ ભજી શકતું નથી. અને બીજો મોટો ભેદ તે એ છે કે ઈશ્વરને ભજતાં ઈશ્વર જરૂર મળે છે; પરંતુ સ્ત્રીને ભજતાં સ્ત્રી મળે એની જરા યે ખાતરી નહિ.'
મને આ માનવી ખરેખર બુદ્ધિમાન લાગ્યો. અને તેના કહેવામાં મને સત્ય પણ લાગ્યું. અલબત્ત, એ સત્ય હાસ્ય ઉપજાવે એવું હતું એટલે એને સાંભળીને હું પણ હું હસ્યો અને તે પોતે પણ મને હસતો જોઈને હસ્યો; પરંતુ હસતાં હસતાં મેં તેને કહ્યું :
'તમારી વાત સાંભળવા જેવી લાગે છે !'
'કાંઈ નહિ; પ્રેમની બધી વાર્તાઓ વાંચીએ છીએ એવી જ;
