નીકળતાં તેમની આખી સૃષ્ટિ બદલાઈ જશે.
ચંચળ કંકુ લઈ આવી. ગાયને ચાંદલો કરી બહાર નીકળેલા બાજી પટેલના પગ જોરમાં ઊપડવા લાગ્યા. મૂઢ બની ગયેલા બાજી પટેલનો હોકારો ગામને ગજવી રહ્યો.
આ વાર્તા નથી, હકીકત છે. બાજી પટેલ જ નહિ પણ એ ગામના ઘણા લોકોએ મને કહેલી એ સાચી વાત છે. આજે તો પાછા બાજી પટેલ ગામના આગેવાન બની બેઠા છે. અમલદારો હજી એમને ઘેર જ ઊતરે છે. હું પણ એક સહકારી ખાતાના અમલદાર તરીકે ગામમાં મંડળી કાઢવાનો બોધ કરવા આવ્યો હતો; બાજી પટેલને મંડળી કાઢવા હું આગ્રહ કરી રહ્યો હતો તે વખતે તેમણે મને આ હકીકત ટૂંકાણમાં કહી અને પગે લાગી મને જણાવ્યું :
'સાહેબ ! બીજું જે કહો તે કરું; પણ હવે મંડળી કાઢવાની વાત નહિ.'
'પટેલ ! તમે ભૂલો છો. વિના સહકાર નહિ ઉદ્ધાર !' મેં સૂત્ર કહ્યું.
'એક શરતે મંડળી કાઢું. આપ નોકરી છોડી અમારા સભ્ય બનો અને અમારી મંડળી ચલાવી આપો !'
પરંતુ પગાર અને પેન્શનનો વિચાર કરી બાજી પટેલની માગણી હજી હું સ્વીકારી શક્યો નથી. 'વિના સહકાર નહિ ઉદ્ધાર'નું સૂત્ર હું બધાંયને સમજાવું છું – માત્ર બાજી પટેલ આગળ હવે હું એ સૂત્ર ઉચ્ચારતો નથી.
