બીજે દિવસે શાળા ઊઘડી. મને હતું કે છોકરાઓ ટોપીઓ વિના કદાચ આવશે; પણ મારી ધારણા ખોટી પડી. જાણવામાં આવ્યું કે માબાપોએ તેમ કરવાની ના પાડેલી. તેમણે કહેલું: “ઉઘાડે માથે તે ક્યાં ય જવાતું હશે ? તમારો માસ્તર તો ગાંડો છે !”
મેં નખ તપાસ્યા; પણ કોઈકે જ ઉતરાવ્યા હતા. જાતજાતની ઘરની મુશ્કેલીઓ તેનું કારણ હતી. કોટનાં બુતાનો ટાંકવા કોણ નવરું હતું તે ટાંકી આપે ? એક બાએ કહેવરાવેલુંઃ “મહેતાજી સાહેબ, તમે ભણાવવા આવ્યા છે તે ભણાવો ને બાપુ ! આ હુન્નર શું કામ કાઢો છો ! અમારે તે કાંઈ કામકાજ હશે કે છોકરાને નખ કાઢી દઈએ ને બુતાન ટાંકી દઈએ ને આ કરી આપીએ ને તે કરી આપીએ ! અમારા લોકના છોકરાનું તો એમ જ ચાલે ! અમે તો મરવા યે નવરાં નથી, તે તમારી આ વેઠ તે ક્યાંથી કરીએ ?”
હું તો ઠરી જ ગયો. આપણે તો ધારેલું કે શાળા ઊઘડતાં વર્ગ સ્વચ્છ ને સુઘડ દેખાશે પણ તેને બદલે આ સંદેશા મળ્યા ! પણ હરકત નહિ. મને થયું કે “આમ કાંઈ નહિ વળે. મારે એક તરફથી માબાપનો સહકાર સાધવો જોઈશે ને બીજી બાજુ શાળામાં જ તેનો શોખ કેળવાય તેવી યોજના કરવી પડશે.”
તે દહાડે તો વધારે વાતચીત ન કરતાં વાત શરૂ કરી ને આદરેલી વાર્તા પૂરી કરી.
છોકરાઓ કહે: “બીજી વાર્તા.”
મેં કહ્યું: “કાલથી નવી વાર્તા શરૂ કરશું. આજે ચાલો જરા રમીએ.”
“રમીએ ?” છોકરાઓ આશ્વર્યથી મારી સામે જોઈ રહ્યા.
“હા, રમીએ. રમતો રમીએ. તમને કઈ કઈ રમતો આવડે છે ?”
