મેં કહ્યું: “માબાપોને ઘણું સમજાવું છું પણ ગળે જ નથી
ઊતરતું સારાં સારાં પૈસાદાર માબાપો પણ સમજતાં નથી. એ
તો કહે છે કે 'નાનપણમાં અમે પણ એમ જ શાળાએ જતાં.'
તેઓ કહે છે કે “રોજ ને રોજ એ બધું તો કોણ કરે ! ભાઈ,
તમારું કામ ભણાવવાનું છે તે ભણાવો ને ! આ બધું અમે જોઈ
લઈશું.” બહુ થોડો સુધારો થઈ શક્યો છે. ખરેખર સાહેબ, મને
એવા વિદ્યાર્થીઓને ભણાવવું નથી ગમતું.”
સાહેબ કહે: “ત્યારે એમ છે ! આપણો જનસમાજ આવો છે. આ સમાજને સંસ્કારી કરવો એટલે તો નેવાનાં પાણી મોભે લઈ જવાં ! તોપણ જ્યારથી આ ખાતું મેં હાથમાં લીધું છે ત્યારથી કંઈક માબાપો ઉપર પણ ઠીક અસર કરી છે.”
મેં કહ્યું: “ત્યારે આપ એક હુકમ ન કાઢી શકો ?”
“એવો હુકમ મારાથી ન કઢાય. મારા અધિકારની બહાર છે.”
“અધિકારની બહાર ! તો પછી આ૫ આવડા મોટા અધિકારી શાના ?”
“આતો રાજ્ય છે. વળી અન્યત્ર પણ આવી સત્તા અધિકારીઓ પાસે નથી હોતી.”
મેં કહ્યું: “ત્યારે?”
ઉપરી સાહેબ: “ત્યારે તમે મોટી સત્તાને હલાવો તો જ આવા હુકમો નીકળે. વળી લોકો આવા હુકમનો ક્યાં અમલ કરવાના છે! વળી તેઓ આપણા હુકમો ન માને તો આપણે શું કરીએ ? ”
“શાળામાંથી બાળકને કાઢી મૂકીએ.”
“તે ન બને; તેમ કરીએ તો હોહો થાય.”
મેં કહ્યું: “એ બધું થઈ શકે; પણ સત્તા વિના શાણપણ શા કામનું ! ખરી વાત છે કે આપણે મહેતાજી એટલે શી વિસાતમાં!”
ઉપરી સાહેબ: “ત્યારે એમ જ સમજો; ને ચાલે છે તેમ ચલવ્યે રાખો. ”