(૩) મજૂરીને ગ્રામપ્રદેશમાંથી ખેંચી લાવી ટૂંકા વસવાટમાં કેન્દ્રિત બનાવતાં કારખાનાંભર્યાં શહેરોની રચના – factory towns.
(૪) કલાને બદલે બિબાનું એકમાર્ગીપણું.
(૫) નાની જરૂરીઆતો માટેનું પરાવલંબન.
(૬) પૈસા વધ્યા પરંતુ પૈસાની કિંમત ઘટી.
(૭) વગર જરૂરની આકર્ષક વસ્તુઓની પુષ્કળ પ્રમાણમાં બનાવટ થવા માંડી અને જરૂરીઆતો વધી પડી – મોટે ભાગે ખોટી જરૂરીઆતો.
(૮) એમાંથી દેખાદેખી અને ખર્ચાળપણું વધ્યાં.
(૯) ધન સમાજમાં ફરતું રહેવાને બદલે મર્યાદિત જગાઓમાં – થોડાના જ હાથમાં – એકઠું થવા માંડ્યું.
(૧૦) ધન સર્વશક્તિવાન બની ગયું. તેનામાં માણસ અને વસ્તુઓ વેચાતી લેવાની ભારે શક્તિ આવી.
(૧૧) યંત્રવાદી દેશોએ બજારની શોધખોળ કરવા માંડી અને માલ ખપાવવા પરદેશો ઉપર રાજસત્તા સ્થાપી તેમને પોતાનાં બજારો બનાવી લૂંટવા માંડ્યાં. સંસ્થાનોનો ઇતિહાસ આમ જ કહે છે.
(૧૨) યંત્રવાદમાંથી શાહીવાદ જન્મ્યો, અને તેણે પશ્ચિમના અને ખાસ કરીને પૂર્વના ગ્રામજીવનને છિન્નભિન્ન કરી નાખ્યું.
વરાળયંત્રોએ ઉત્પન્ન કરેલી અસર વીજળીએ દૃઢ બનાવી, અને સંસ્થાન તથા સંસ્થાનિકો શાહીવાદની પકડમાં વધારે જકડાયા.
