ક્ષત્રિયની આગળ ભાગવામાં કોઈ નામોશી નથી.”
એ જ વાક્ય સદીકે ફરી વાર ઉચ્ચાર્યું: “જનાબ, વિચાર કરવાની જરૂર નથી, હું પણ આપના જેવો જ વાણિયો છુંને ! આપણે બેઉ વેપારના જીવડા કહેવાઈએ. આપણું કામ હાટે બેસવાનું, તોળવાનું, જોખવાનું, ભાવતાલ કરવાનું. ને આ શંખની આગળ કોણ નહીં ભાગે ? બાર બાર મંડળેશ્વરોનાં તો સોનાનાં પૂતળાં એને ડાબે પગે બાંધેલાં છે. ને જનાબ ! આપ વણિક છો, કોઈ નામોશી નહીં, ભાગો.”
વસ્તુપાલે ફરી એક વાર પોતાના રક્તનું બિંદુએ બિંદુ નિચોવીને પોતાના મોં પર હાસ્ય ચીતર્યું. ચારેય દિશાઓનાં દર્શન કર્યા, ને જવાબ વાળ્યો –
"સદીક શેઠ, તમે જઈને સાહણસમુદ્ર શંખરાજને મારો જવાબ કહો કે –
"વાહ વાહ, ક્ષત્રિય ! તમે મને દેશનું દાન કરશો એ વચનને તો શુભ શુકન સમજી ગાંઠે બાંધું છું, ને તમારે ડાબે પગે બાર બાર સુવર્ણ-પૂતળીઓ બાંધી છે તે જાણીને તો મને રોવું આવી જાય છે. અરેરે ! તમારો પગ કળતો હશેને ! એનો ભાર ઓછો કરવા હું મારાથી બનતી મહેનત કરીશ. ને હું વાણિયો છું, હાટડીનો માંડનાર હિંગતોળ છું, તેનું ભાન મને તમે બહુ વખતસર દેવરાવ્યું. મેં હાટડું માંડી રાખ્યું છે. પણ મારી ત્રાજૂડી તો આ તલવાર છે. એ ત્રાજૂડીએ હું શત્રુઓનાં માથાં તોળીને વેચાતાં રાખું છું, ને એની કિંમતરૂપે સ્વર્ગાપુરીનો નિવાસ ચુકાવું છું. ને અને કહેજો, કે હવે તો તારે ખંભાત લેવા-ન-લેવાની શી ચિંતા છે? ખંભાત તો તે લઈ લીધું જ કહેવાય. તો પછી તું બાર પૂતળાંનો બાંધતલ બિરદનો ધારી હો તો બિરદના ધારા મુજબ લડવા ઊતર ! તને, શંખને મારા એક એક યોદ્ધા સાથે દ્વંદ્વ ખેલવામાં તો ભય નથીના? બાર ભેગું એક તેરમું પૂતળું પણ બાંધતો જા. હું આંહીં જ વાટ જોઉં છું.”
"જનાબ !” સદીકે મોં પર દિલગીરી ધારણ કરી, “બીજું કાંઈ નહીં, પણ આ પેગામ મોકલીને મારી જબાન ગોઝારી કાં બનાવો ! લાચાર, મારા માલિક ! લાચાર બનાવ્યો મને તો.”
એમ કહીને એ દરિયાકાંઠે પાછો ગયો. તે જ વખતે એક સૈનિકે વસ્તુપાલની પાસે આવીને બાતમી દીધી: “રાણોજી ને તેજપાલ બેઉ મારવાડનાં ચાર લશ્કરોની ચડાઈને ખાળવા પાટણ તરફ ચડી ગયા છે. સંદેશો તો જેતલબાને સોંપ્યો છે. પણ ધોળકામાં પૂરું ધોળકું સાચવવાય લશ્કર બાકી નથી. માટે પતાવી શકાય તો સમાધાન જ કરી લેજો એમ જેતલબાએ કહેવરાવેલ છે.”
"હં-હં-હં.” દરિયાકાંઠાની ખારી જમીનના તપતા ક્ષારમાં ઘોડો લઈ ઊભેલો વસ્તુપાલ ખૂબ ખૂબ હસ્યો ને બોલ્યો: “પતાવટની વેળા વહી ગઈ. હવે તો રહી
