કેટલાએક દિવસ ને મહિના–ખેદકારક મહિના–ચાલ્યા ગયા. રમાને દિલ્હી શહેરના લોક આમ એકાંતમાં પડી રહેવા દે તેમ ન હતું. સંસાર પોતાના હજાર હાથ વડે ગમે ત્યાં ભરાઈ બેઠા હોઈએ, ત્યાંથી પણ આપણને બહાર તાણી લાવે છે. રમા પાછી રંગભૂમિ ઉપર હાજર થઈ. કીર્તિ તેમજ નાણું પણ આ જવાન નટિને ભરપૂર મળવા લાગ્યાં, તથાપિ એણે પોતાની સાદાઈમાં કોઈ ફેરફાર કર્યો નહિ. એના એજ નાના ઘરમાં તે રહેતી, ને એકજ ચાકર, જેના ગુણદોષ તેની કાચી બુદ્ધિમાં ઉતરી શકતા ન હતા, તેટલોજ તે રાખી રહી હતી, એની પાસે વિવિધ પ્રકારની લાલચો ભેગી થવા લાગી, અને એની અરક્ષિત કાન્તિથી તથા ઉઘાડા ધંધાથી, જેટલાં લફરાં એને વળગી શકે તેટલાં વળગવા લાગ્યાં. એનાં માબાપે એને કુલીન કુમારિકાનો સદ્ધર્મ એવો સારો સમજાવેલો હતો કે એનું અંતકરણ ડગ્યું નહિ; લગ્નવિધિ વિનાના જેજે સંબધો એને બતાવવામાં આવતા, તે એને ઘણા દુષ્ટ અને તેથી ધિક્કારવા જોગ લાગતા. પણ આ ઉપરાંત જેમ જેમ એકાંતમાં રહી એનું હૃદય શોકથી ને શોકથી પકવતા ગ્રહણ કરતું ચાલ્યું. તેમ તેમ એના બાલપણના સ્વપ્નવત્ તરંગોમાંથી હાલ પ્રેમનું સ્વરૂપ એના હૃદયમાં પૂર્ણ અંશે ખડું થયું. આવું કલ્પિત પ્રેમરૂપ જેના મનમાં જડાય છે તેને તુરત મળી આવતી વસ્તુઓ ઉણી લાગે છે, ને પોતાની રચનાને મળતા આવે તેવા વિષયની વાંછના ઓછી થતી નથી. જેમ જેમ આ ઉચ્ચ મનોભાવ રમાના મનમાં રમવા લાગ્યો, તેમ તેમ તેની સાથે પેલા પરદેશી આકૃતિ– કાંઈક ભય પમાડતી અને સાવધાન રહેવાની સૂચના કરતી-પ્રેમની અંતર્દૃષ્ટિએ ચઢવા લાગી. આજ તેને દીલ્હીથી ગયાને બે વર્ષ પૂરાં થઈ ગયાં; પણ એની કાંઇ ખબર અંતર સાંભળવામાં આવી નહતી. દીલ્હી શેહેરના ગ૫ ચલાવનારા નવરા લોક, જે એના વિષે અદભુત વાત ચલાવતા. તે તો એને ભૂલી ગયા હતા, પણ રમાનું હૃદય એને વીસરે એમ ન હતું. તે વારંવાર રમાને સ્વપ્નમાં દર્શન દેતો; અને જ્યારે એના નામનું સ્મરણ કરાવતો ઝીણો પવનનો પેલા વૃક્ષમાંથી સપાટો રમાને કાને પડતો, ત્યારે જાણે એ પોતેજ એને ચેતવણી આપતો હોય, તેમ તે ચમકી ઉઠતી.
પોતાની પાછળ જે આશકોનું ટોળું ફરતું, તેમાંના એક ઉપર એની નજર ઠરી હતી. એ પોતાના વતનનો હતો તેથી, અથવા એનો શરમાલ સ્વભાવ પોતાના મનમાં વિશ્વાસ પેદા કરતો હતો તેથી, અથવા સ્થિતિએ
