પૃષ્ઠ:Halarada.pdf/૧૮

વિકિસ્રોતમાંથી
આ પાનું પ્રમાણિત થઈ ગયું છે.
Their bows would be bended, their blades would be red
Ere the step of a foeman draws near to thy bed.

એ પંક્તિના વીર-ધ્વનિઓ લળકે છે.

મહારાષ્ટ્રનાં હાલરડાં

એ વીરત્વના, રાષ્ટ્રભાવના સૂરો હાલરડાંમાં ઉતારવાનો યત્ન આજે મહારાષ્ટ્રમાં ઠીક થતો જણાય છે. ત્યાંના કવિઓ સમજ્યા લાગે છે કે શિવાજીએ છેક માતાના ગર્ભમાં બેઠાં બેઠાં શૌર્યગીતો સાંભળેલાં. તેઓને સમજ પડી લાગે છે કે છે વીરત્વની સાચી શાળા પારણાંમાંથી શરૂ થાય છે. અને બીજી એ સમજ આવી છે કે જેટલે અંશે નવાં હાલરડાં જૂનાંની સરળતાને રંગે રંગાશે તેટલે અંશે એનો રસ ગળી ગળીને માતાઓનાં જીવનમાં ઊતરશે. એ વિના નવા યત્નો માર્યા જાય છે. મહારાષ્ટ્રમાં ‘પાળણા’ એટલે કે પારણાં હાલરડાં નામનું જૂનું લોકસાહિત્ય હજુ સારી પેઠે સજીવન છે. આપણાં

હાલ્ય વાલ્ય ને હેલ્ય
વગડે વસતી રે ઢેલ્ય !
ઢેલ્યનાં પગલાં રે રાતાં
ભાઈના કાકા મામા છે માતા.
[‘રઢિયાળી રાત’]

એવાં છૂટક છૂટક ભાવનાં જોડકણાંની માફક મહારાષ્ટ્રમાં પણ –

લક્ષુમીબાઈ આલી, આલીસ જાઉ ન કો
ઘરાલા પદર સોડુ ન કો, કેશવ બાળ !
લક્ષુમીબાઈ આલી, તાંબ્યાની દૂધ પ્યાલી
ઘરાલા માનવલી, વાસુદેવ બાળાચ્યા !
માળયા ચા મળયા મધે માળી બૈસલા કૂબો મળે
કળયાં ઘાલી ટોપી મધે, કેશવ બાળાચ્યા !
[ભાઈ તો ગ્યા’તા વાડીમાં
ને માળી બેઠો’તો કૂબામાં
માળીએ તો ઘાલ્યાં ફૂલ
બચલા ભાઈની ટોપીમાં]

આવી રસાળી કડીઓ – જાણે કદી નહિ ખૂટે તેટલી – પારણાં હીંચોળતાં હીંચોળતાં દક્ષિણી માતાઓ ગાયા જ કરે છે. એનું સૌંદર્ય નિર્વ્યાજ છે, નિરાડમ્બરી છે. હવે એની પાસે આધુનિક મહારાષ્ટ્રી કવિ ગોવિંદે રચેલું બાળ શિવાજીનું. રાષ્ટ્રભાવનાથી ટપકતું રોમાંચક હાલરડું મૂકીએ –

‘શિવાજીચા પાળણા'

મી લોટીતે ઝોકા તુજ શિવ બાળા
સુન્દરા નિજ સ્નેહાળા.
તનુ શાન્તિને શાન્ત નિજ તુજ યેણ્યા
રાષ્ટ્રગીત ગાતે તાન્યા!
હાલરડાં
229