પોતાની પછવાડે શું બની રહ્યું છે તે રજેરજ જાણતો છતાંય જેલર બાપડો જાણે કે બહેરો બની ગયો છે. કોઈ પણ વાતે નં. 4040 ત્યાંથી ખસે એવી વાટ જોતો જેલર દરવાજાની બહાર ચાલી નીકળે છે.
કમબખ્તી થઈ, ભાઈ નં. 4040 ! તારી ખુમારીનો ચેપ પ્રસરતો-પ્રસરતો બીજા તારા જેવાઓને લાગ્યો તે તો ઠીક, પણ એ તો જતો ચોંટ્યો છે આ નવા મુંડાયેલા બાલકેદીઓને પણ. વીફરવા માંડ્યા છે પેલા નમૂછિયા છોકરાઓ. નં. 4040ની માફક એ લોટ ફાકી જતા નથી, કાનસ ચોરતા નથી, બીજા ગુના કરતા નથી; પણ અપમાનકારક હુકમો ન ઉઠાવવાની ખુમારી બતાવે છે. ઉભડક પગે ‘ફાઈલ’માં બેસવા સુધીની વિધિ ખમી ખાય છે, પણ એની ઉપર જ્યારે ‘પાંવ પર હાથ !’ એવી હાકલ મુકાદમ મારે છે, ત્યારે આ છોકરાઓનું કોણ જાણે કઈ ઊંડી હૃદયગુફામાં સૂતેલું સ્વમાન જાગી જાય છે.
“નથી મૂકતા, પગના પોંચા પર હાથ મૂકીને અમે આ ખૂનીડાકુઓના સર્કસમાં ભળવા નથી માગતા.”
“નીચી મૂંડ નથી રાખવાના અમે.”
“ઇન્સ્પેક્શનને ટાણે હોઠ લાંબા તાણી રાખીને દાંત બતાવવાની ડ્રીલ અમે નથી કરતા.”
“નથી કરતા, નથી કરતા, નથી કરતા એ બધી અમારી માનવતાને નીચે પછાડનારી ક્રિયાઓ. જા, તારાથી થાય તે કરી લે.”
“ચલો, ચલો ખટલા કરના હે તુમારા !”
‘ખટલો’ એટલે તોહમતનામું અને નશ્યત. દર રવિવારની રાત એટલે આ નમૂછિયા લડવૈયાઓને માટે કતલની રાત. કેમ કે સોમવારે પ્રભાતે તેઓનું સુપરિન્ટેન્ડેન્ટને હાથે ઇસ્પેક્શન. એ ઈન્સ્પેક્શનને ટાણે બસ ‘ખટલા’નો કોઈ હિસાબ નહિ.
સા’બ ! યે હુકમ નહિ માનતા.
સા’બ ! યે કામ નહિ કરતા.
સા’બ ! યે સામને બોલતા.