કાંટાળાં તરુ તે ઉગી હૃદય કૈં ભોળાં બિચારાં ચીરે,
ક્યાંહી છે રુધિરે ભર્યા ઉઝરડા, ક્યાંહી વ્રણો ગાઢ છે.
રે! ત્હોયે મુજ ભક્તિનું પ્રણયનું મેં બીજ વાવ્યું, સખા!
છે તો ક્ષારભૂમિ પરન્તુ ઉગીને જાણ્યું થશે વૃક્ષ આ:
આશાએ દિલ આ તણા ઝરણના વારિથી પોષ્યું, છતાં-
તે તો ત્યાં જ બળી ગયું પણ વળી માન્યું જ મેં તે ન કાં?
મનાયું ના હુંથી તરુ મજ કદી તે નહિ થશે,
અરે! માન્યું નિત્યે લલિત ફણગો કાલ ફૂટશે,
અરેરે! દહાડો એ પણ કદી મળ્યો ના સુખ તણો,
અને આશાતન્તુ જીવિત સહ આજે તૂટી ગયો!
તને ને વ્હાલીને ફલ સહુ ધરું એ પ્રણયનાં,
હતી આશા એવી પણ ન પ્રભુને કૈં હતી દયા;
તમે વ્હાલાં! વ્હાલાં! સમજી મમ ઈચ્છા નવ શક્યાં,
હવે ના રોવું તો મુજ મરણકાલે, પ્રિય સખા!
ઓહો! મોહ જ મોહનું જગત આ, તેમાં વિના સ્વાર્થ શું?
ક્યાં પ્રેમી દિલમાં હશે સુખ, સખે વૈરાગ્ય સાથે વસ્યું?
‘છે વૈરાગ્ય જ પ્રેમ, પ્રીતિ સુખ છે; પ્રેમી વિરાગી ખરો,–’
જૂઠી એ મમ માન્યતા થઈ, અને હું પ્રાણ ત્યાગું, અહો!
સૂકાયાં ના આંસુ હજુ પણ અરેરે! નયનથી,
તજાઈ ના પ્રીતિ મરણસમયે એ હૃદયથી;
ત્હમારૂં વ્હાલાંનું નવ હજુ ગયું ચિન્તન અહો!
ન બૂઝાયો, વ્હાલાં! પ્રણયભડકો આ હૃદયનો.
થાકેલું હરણું ય અન્તસમયે એકાન્ત ને શાન્તિમાં,
બેસીને નિજ પ્રાણ ત્યાગ કરતું નિઃશ્વાસ અશ્રુ વિના;
હું તો કૈંક વિચાર ને દુઃખ મહીં આ પ્રાણ ત્યાગું સખા!
ને હું જેમ જ સૌ મનુષ્ય દુઃખમાં રોઈ ત્યજે પ્રાણ હા!
૧૪-૨-’૧૮૯૫
સારસી
મીઠા દીર્ઘ ધ્વનિ વતી વન બધું હર્ષે ભરે કોકિલા,
ઝીણી વાંસળી શા સ્વરો સુખભર્યા ચંડોળ આલાપતાં;
