કાયમી રાખે કોણ ? હતી ત્યારે ગામની એ જ ગાય સહુની માનીતી હતી. આજ એને કોઈ આંગણે ઊભી પણ રહેવા દેતું નથી !'
'તો હવે મારે શું કરવું ? બગીચાનું ભેળાણ થવા દેવું !'
'નહિ, સાહેબ ! મૂકી જાઓ ડબામાં. કસાઈને સોંપવાની કાયદો ના પાડે છે, એટલે બે પાંચ દહાડા ગાયને સાચવીશું... પણ હવે એ મરશે ચોક્કસ..ચામડિયા ખેંચી જશે....'
મારા શૂન્ય માનસમાં એક વિચાર જાગ્યો ને મેં પૂછ્યું : 'ગાયને પાંજરા પોળમાં મોકલીએ તો કેવું?'
'આટલામાં વીસ વીસ ગાઉના ઘેરાવામાં પાંજરાપોળ નથી... ખેંચી જા, અલ્યા !' કહી કામદારે ચોકિયાતને આજ્ઞા આપી. ગાય એની પરિસ્થિતિ વિષે ચાલતો વાદવિવાદ જાણે સાંભળી રહી હોય એમ ડોકું નાખી ઊભી હતી. પાસે ઊડતું ઊડતું ઘાસનું તણખલું આવ્યું. ગાયમાં જાગૃતિ આવી અને તેણે મુખમાં તણખલું લીધું.
કામદારની આજ્ઞા પ્રમાણે ચોકિયાતે ડાંગ ઊઠાવી ગાયને ડબામાં દોરવા સહેજ ફટકો લગાવ્યો. માર્યા સિવાય ઢોર ચાલે જ નહિ એવી તેની માન્યતા સાચી હોય તો યે ગાયના હેડકામાંથી નીકળેલા અવાજે મારા દેહમાં કમકમાટી ઉપજાવી.
મેં કહ્યું : 'ઘેર પાછી લઈ ચાલો.'
'ડબામાં નથી નાખવી?' નોકરે જરા આશ્ચર્યથી પૂછ્યું.
'ના' મેં કહ્યું. અને મારી વિચિત્રતા પ્રત્યે સહુને આશ્ચર્ય પામતાં છોડી હું ઘર તરફ વળ્યો.
ભૂખમરે સુકાઈ ગયેલી ગાયને કોઈ મિત્ર પણ ન હતું અને દુશ્મન પણ ન હતું. એને ડબામાં પૂરી હોત તો ય તે નિઃશ્વાસ લેતી હોત; મેં એને સાથે લીધી તો ય એણે એક નિશ્વાસ લઈ જરા ય વાંધા વગર મારી આગળ ચાલવા માંડ્યું.
