‘પોલીસવાળાંવને પતાવ્યા ને ?’
‘આ ઘડીએ તો પતાવ્યા છે, જેમ તેમ કરીને.’ સમજુબાએ કહ્યું. ‘હવે ફરી દાણ હોળી ન સળગે તો સારું.’
‘જીવાભાઈએ હંધું ય માથે ઓઢી લીધું છે, પછી ફરી દાણ શેનું સળગે ?’ રઘાએ પૂછ્યું, ‘ને પોલીસવાળાંવનાં ય મોઢાં સારી પટ બાળ્યાં છે ?’
‘પોલીસવાળાવ કરતાં ય વધારે તો જીવલાનાં બાળવાં પડ્યાં. તંયે તો માંડ માંડ ઈ માથે લેવા કબૂલ થ્યો–’
‘હા. ઈ તો કિયે કે આ તો ખૂનકેસના મામલા. જલમટીપે ય જડે ને કાળે પાણીએ ય મોકલે. વાંહે મારા બચરવાળ કટંબનું કોણ ?–’
‘બચરવાળ કટંબ !વાત તો સાવ સાચી.’
‘ને કિયે મારી વાંહે મારા ગલઢા બાપને કોણ પાળે ? એને સાંજ પડ્યે તોલો એક અફીણ કોણ આપે ?’
‘ઇયે ય વાત સાચી. ડોહાને બચાડાને અમલ લીધા વિના તો ટાંટિયા તૂટે–’
‘ઈ તો હંધું ય હમજ્યા, મારા ભઈ ! પણ આપણને ગરજ હતી એટલે ગોલાનાં ગોલાપાં કરવાં પડ્યાં.’
‘હેં ?’ રઘો ચોંક્યો.
‘હા. ગોલાનાં ગોલાપાં કરવાં પડ્યાં ભાઈબાપ કરવાં પડ્યાં, ખેાળા પાથર્યા જેવું ય કરવું પડ્યું.’ સમજુબાએ પોતાના અંતરની વેદના કહી સંભળાવી. ‘બંધૂક ભલે શાદૂળભાએ છોડી, પણ આળ તો દરબારની પંડ્યની માથે જ હતું ને ? બેમાંથી કોઈને કેદ જડે તો જીવતર જ રોળાઈ જાય ને ?’
‘સાચી વાત.’ રઘાએ કહ્યું. ‘ઈ તો હંધું ય એાઢી લઈને જીવાભાઈએ સોના જેવું કામ કર્યું.’
