‘આવાં જિંદગીનાં જોખમ ખેડતાં જરાય વચાર ન થ્યો ?’
‘ના.’ એકાએક માંડણના મોઢામાંથી હરફ નીકળી ગ્યો. ‘ના, ઈ ટાણે મને જરા ય વચાર જ નો’તો થ્યો. ગઈ ગુજરી હંધી ય ભૂલી ગ્યો’તો. જૂનાં વેરઝેર સાવ ભૂલાઈ ગ્યાં’તાં. મારી નજર સામે વરસીડો ને એના હાથમાં તોળાતા જમૈયા સિવાય બીજુ કાંઈ કળાતું નો’તું. આંખના પલકારામાં ગોબરિયો વીંધાઈ જશે એમ સમજીને જ હું આડો ઊભી ગ્યો.'
‘આડો ઊભી ગ્યો !’ શાદૂળે વ્યંગમાં માંડણની ઉક્તિનું પુનરુચ્ચારણ કર્યું. ‘તારી કોણીને સાટે કાળજે જ ઘા પરોવાઈ ગ્યો હોત તો શું થાત એનો વિચાર કર્યો તો ?’
‘ના.’ માંડણે ફરી વાર એ જ મક્કમતાથી એ જ એકાક્ષરી ઉત્તર આપ્યો. ઈ ટાણે તો આવા કાંઈ વિચાર કરવાની વેળા જ ક્યાં રઈ’તી ? ઈ તો થાતાં થઈ ગ્યું.’
‘થાતાં થઈ ગ્યું ! રઘાએ પૂછ્યું, ‘બુદ્ધિ બહેર મારી ગઈ’તી ?’
‘હા, એમ જ હશે.’ માંડણે કહ્યું, ‘મને ય અટાણે અચરજ થાય છે કે મેં આડો ઘા શું કામે ઝીલ્યો ? પણ હવે લાગે છે કે મને મારા લોહીનો જ સાદ સંભળાણો હશે.’
‘લોહીનો સાદ ?’
‘હા, ગોબરના લોહીનો સાદ... એકગોતરિયાં લોહીનો સાદ... ઠુમરના લોહીનો સાદ... મારા પંડ્યના જ—’
પાછલી રાતના નીરવ વાતાવરણમાં એ પોતાનું અંતર પૂરું ઉકેલી શકે કે એના હૃદયને વાચા ફૂટી શકે એ પહેલાં તો બહારથી બુમરાણ સંભળાયું.
‘એ... ધોડજો ! ધેડાજો ! ઠારો ઝટ, ઠારો !’
સાંભળીને ત્રણે ય જણ ચોંકી ઊઠ્યા. બહારથી દોડધામ ને ધડબડાટી પણ સંભળાઈ.
રઘાએ કહ્યું : ‘એલા કણબીપા કોર્યથી જ અવાજ આવે છે.
