કે જોનને છેતરવી, એ એક જાતનું પાપ છે; તેથી તે દિવસે મેં તેને બધું સાચું જ કહી દેવા વિચાર કર્યો. ધીમે ધીમે મેં મારૂં કામ કાઢી લેવા જાળ બિછાવી.
“જોને, જોન ! કાલે રાત્રે મેં ખૂબ વિચાર કર્યો ત્યારે મને લાગ્યું કે, ફ્રાન્સ માટે મોટી આશાઓ રાખવી તે હવે નકામું છે. જ્યારથી એજીનકૉર્ટનું યુદ્ધ થયું, ત્યારથીજ ફ્રાન્સના દહાડા ભરાઈ ચૂક્યા છે. ફ્રાન્સ હવે શત્રુઓની સત્તા તળે છે. શું આ સાચી વાત નથી ?”
“હા, બધુ સાચું.” જોન બહુજ ધીમા અવાજે બોલી. તેનો કરુણાજનક સ્વર સાંભળી મારૂં હૈયું ગળગળું થઈ ગયું.
“વારૂ, વળી ફ્રેન્ચ સિપાઈઓએ એક પણ યુદ્ધમાં જય મેળવ્યો નથી. આઠ હજાર સિપાઈઓએ સાઠ હજારને હરાવ્યા. હમણાં પણ પચાસ સામે પાંચ શત્રુ આવે, તો ફ્રેન્ચ લોકોજ નાસશે.”
“ઘણો અનર્થ થયો છે, એ વાત સાચી છે.”
“ત્યારે હવે ફ્રાન્સ માટે આશાનાં ચિહ્ન સદાને માટે ચાલ્યાં ગયાં છે.”
મને લાગ્યું હતું કે, હવે તે મારી વાત બરાબર સમજી છે કે, ફ્રાન્સ માટે નિરાશાજ લહાણામાં છે; પણ એમાં મારી ભૂલ થઈ હતી. તેણે કંઇ પણ સંદેહ વિના આત્મશ્રદ્ધાથી કહ્યું કે :—
“ફ્રાન્સનો પુનરોદ્ધાર થશે; તે તું જોઈશ.”
“ઉદ્ધાર ? દુશ્મનો બધે પ્રસરી ગયા છે ત્યારે ઉદ્ધાર ?”
“ફ્રાન્સ તેઓને દૂર કરશે; ફ્રાન્સ તેઓને હાંકી કાઢશે.”
“શું સિપાઈઓ વિના ?”
“રણશિંગાં તેમને એકઠા કરશે; તેઓ એકઠા થશે, અને કૂચ કરી જશે.”
“દરરોજ ની માફક પૂંઠ ફેરવી કૂચ કરશે ને ?”
“પૂંઠ ફેરવીને નહિ, પણ સામે મોઢે રહીને, સામે મોઢે, સામે મોઢે, દરરોજ સામે મોઢે – તું નજરે જોઈશ.”
“અને આપણો ભિખારી રાજા ?”
“તે ગાદી ઉપર બેસશે. તેના માથા ઉપર મુગટ બિરાજશે.”
“તું તો ગમે તેમ પાયા વગરની વાતો કરે છે.”
“પણ બે વર્ષમાં એ બધુ સાચું પડશે.”
“શું બધું સાચું પડશે ? ! અને એ બધું સાચું પાડનાર કોણ ?”
