રહી નહિ.”
જોનની આંખો ઝબકી.
“અરે ! સ્નેહ રાખવા માટે ફ્રાન્સ છે ! હા, હજી ફ્રાન્સ રહ્યું છે ! ફ્રાન્સનાં બાળકોને ચાહવા માટે ફ્રાન્સ માતા છે. એ બાળકોને સ્નેહ રાખવા કંઈ નથી, એવું તો નથીજ. ફ્રાન્સને માટે તું જીવજે – અને ફ્રાન્સની તું સેવા કરજે–”
“હું તમારી સેવા કરીશ !”
“તું ફ્રાન્સને માટે લડજે...”
“હું તમારે માટે લડીશ !”
“તું ફ્રાન્સનો સિપાઈ થજે...”
“હું તમારો સિપાઈ થઈશ !”
“ભલે, તું કહે છે તેમ થજે; પણ તારું નામ શું ?”
“લોકો મને મશ્કરીમાં બટુક કહે છે.”
જોન હસી; કારણ કે આખા લશ્કરમાં મજબૂતમાં મજબૂત અને ઉંચામાં ઉંચો માણસ એ હતો.
“વાહ બટુકજી ! તમે તો રાક્ષસ જેવા છો. પેલી તરવારનું શું કામ છે ?”
“ફ્રાન્સને માન આપવા શીખવવાનું એ સાધન છે.”
“અને તું દરરોજ કેટલા પાઠ પઢાવે છે ? પછી તારા નિશાળીઆ તો શાંત થઇ જતા હશે ! પછી તો બોલતા પણ નહિ હોય ?”
જોને તેને તે દિવસે પોતાના અંગરક્ષકની જગ્યા આપી.
બટુક અમને આમ મળ્યો. તે સારો માણસ હતો. બીજા ઉપર સ્નેહ રાખવાનું તે પસંદ કરતો, અને તેથી બીજાઓ તેના ઉપર સ્નેહ રાખતા. જોનની બાબત આખી દુનિયાની બાબતો કરતાં તેને વધારે વહાલી હતી. અમને એ માણસ ઘણો પ્રિય હતો. એ અમને માન આપતો, અને અમે એને માન આપતા. બટુકને મન જોન ફ્રાન્સ હતી, અને તેની માન્યતા પણ ખરી હતી. સ્વતંત્રતાનું પૂતળું કરીને લોકો તેને પૂજે છે એમ એ પણ જોનની મૂર્તિને મનમાં ખડી કરીને તેનેજ ફ્રાન્સતરીકે પૂજતો, અને જોન ફ્રાન્સજ હતી. કોઇ કોઇ વખત તો બટુક જોનને ‘ફ્રાન્સ’ કહીનેજ બોલાવતો.
કૂચ પૂરી થઈ કે જોન મોખરે ચાલવા લાગી. છેટે કિલ્લાઓના બૂરજ દેખાવા લાગ્યા. અમે ત્યાં નિશાન તાકવા માટે તૈયાર
