તો નિરંજનના મૌને પાનો ચડાવ્યો.
“સરસ જોડી થશે. ખરેખર, એકની પ્રતિભા અને બીજીનું સૌંદર્ય, બેઉનો મેળ જામી જશે. પણ બર્નાર્ડ શૉએ પેલી નર્તકી ઈઝાડોરા ડંકનને જવાબ આપ્યો હતો તે યાદ કરજો, હો નિરંજન – કે કદાચ એની પ્રતિભા અને તમારું સૌંદર્ય ભેગાં મળીને એક વિચિત્ર રસાયન ન કરી બેસે!”
નિરંજનની છાતી ધડક ધડક થતી હતી. એના દેહમાં શોણિતનો ચરુ ઊકળી ઊઠ્યો. એણે આ મશ્કરીમાં પોતાની સમગ્ર માનવતાનું અપમાન દીઠું. પણ એના હાથને તો પિતાજીએ સહુને જે જે કરવાને જ પળોટેલા. એ હાથ પોતાની સામે તૈયાર પડેલા ગાલો પર પણ ન ઊપડી શક્યા. એ હાથની આંગળીઓથી મુક્કીઓ ન ભીડી શકાઈ. એ એક ઘડીએ એને જગતનો એક પામર, વીર્યહીન, ચગદાતો જંતુ, પથ્થરનો પાળિયો બનાવ્યો. દુઃખને પી જનારા સો પ્રસંગો સારા છે; હાંસીજન્ય અપમાન ને નરી નાતાકાતને કારણે ભોગવી લેવાની એકાદી પળ પણ અગ્નિશયન સમી છે. માનસિક કંગાલિયત સમું કોઈ દુઃખ નથી, કોઈ વિષ નથી, કોઈ મૃત્યુ નથી.
જાણે ડુંગરા ઓળંગતો હોય તેમ એ બે-ત્રણ પગથિયાં ચડી ગયો, ને ચોથા પગથિયા પર પગ ઠેરવવા મથ્યો ત્યાં તો નીચેના સાતમા પગથિયાથી ફરી મજાકનો અવાજ આવ્યોઃ “સંભાળજો હો ! રસાયન બગડે નહીં !”
દુનિયા કહે છે કે, 'પછી તો કીડોય બદલે છે'. માનવજાત માંહ્યલો કીડો નિરંજન પણ બદલ્યો. એ ફર્યો. ધબ ધબ ધબ એ પગથિયાં ઊતર્યો; પોતાના પ્રતિસ્પર્ધીની સામે જઈ ઊભો, પૂછ્યું: “શું કહ્યું?”
સેક્રેટરીનું ખેલાડી બદન ટટાર થયું. એણે હાથ ઊંચકીને, નિરંજનની છાતીમાં ગોદા મારતે મારતે, પોતાના વાક્યમાં વિરામચિહ્નો મૂકતો હોય એવી અદાથી, ક્રમે ક્રમે કહ્યું:
"કહેતો હતો – કે મિસ સુનીલા છે ને – તેમની જોડે આપનો
