ખેળો એટલે ભવાયો. સ્ત્રીનો વેશ લઈને આ ભવાયો મરદ ઈનામ મેળવવા માટે પ્રેક્ષકો પૈકીના સારા સારા પુરુષોના ખોળામાં બેસી પ્રણય–ચેષ્ટા કરે, અને એથી ફિદા થતા મેપતો (મહીપતિઓ-દરબારો) ઉલટમાં આવે છે. એ દૃશ્ય મેં નાનપણમાં ભવાઈમાં જોયું છે. ભુંડાભૂખ પુરુષના સ્ત્રીવેશની આવી ચેષ્ટાઓ પર પણ બીજા દરબારો લટ્ટુ બની જાય છે, તેવા કળિકાળમાં હે ઓઢા ! —
પદમણીએ પાવરના ધણી !
(તું) રીઝ્યો નહિ કળરૂપ !
ભોળવાઈ ગ્યો’તો, ભૂપ !
એકલશીંગી ઓઢીઆ !
(તું તો સાક્ષાત પદ્મણીનાં રૂ૫ પર પણ ન મોહાયો, નહિતર એકલશીંગી ઋષિ જેવા પણ લટુ બની ગયા હતા.)
‘પાવરના ધણી’ — ન સમજતા કે પાવર નામનો કોઈ પ્રદેશ કાઠિયાવાડમાં છે. ના, પાવર તો પુરાતન કાળમાં માળવા તરફનો કોઈ પ્રદેશ હતો, અસલ કાઠીઓના પૂર્વજો એ પાવરમાં રાજ કરતા. એટલે આજે પણ એ સંબોધન સર્વકોઈ કાઠીઓ માટે પ્રચલિત છે.
એમ ટીપે ટીપે, ટુકડે ટુકડે, સમસ્ત જીવન, ભાષા, વાણી, કવિતા, રીતો રસમો, પશુઓ, પરંપરાઓ, પહેરવેશો, સંસ્કારો, ભૌગોલિક અવસ્થાન્તરો ઇત્યાદિનું સમગ્રતાએ ખેડાણ કરતો કરતો હું લોકસાહિત્યમાં પલોટાયો છું. અને લોકસાહિત્ય કે અન્ય સાહિત્ય, સર્વકોઈ સાહિત્યમાં પલોટાવાની રીત એ એક જ છે. બિન્દુએ બિન્દુએ મધુસંચય વગર અને પોતાની અંદરના રસ વડે એ વનમધુનું નૂતન રસાયન નીપજાવ્યા વગર મધપૂડો બનતો નથી.
પાનું ફરે છે–મીંઆણા બહારવટીઆ વાલા નામોરીની મેં ‘સોરઠી બહારવટીઆ’ ભાગ ૧ માં લખેલી કથાના કિસ્સા પૂરા પાડનાર માણસનો
