નહિ. તેને એક ખુરશી ઉપર બેસાડ્યો.
‘રફીક ! તું બહાદુર તો છે જ હોં !' ચિતરંજને તેનાં વખાણ કર્યા. 'મારી ઈચ્છા હતી કે તું માફી માગે તો છોડી દઉં. પરંતુ મરવાની અણી ઉપર આવ્યા છતાં તું ડગ્યો તો નહિ જ. શાબાશ !'
રફીકનું મુખ સહજ પ્રફુલ્લ થયું.
'એ પણ ખરું કે જો આ સનાતન વચ્ચે ન આવ્યો હોત તો તારી હોળી પણ હું કરી નાખત.' ચિતરંજને આગળ કહ્યું. 'બોલ, હવે શો વિચાર છે ? અહીં રહેવું છે કે જવું છે ?'
'હું જઈશ.' રફીકે જવાબ આપ્યો.
'મારે પણ બહાર જ જવું છે. આપણે સાથે જ નીકળીએ.' રફીક સુધ્ધાં સર્વને અત્યંત નવાઈ લાગી. જેને જીવતો બાળવા ધાર્યો હતો તે જાણે મિત્ર હોય તેમ તેની સાથે ચિતરંજન બહાર જવા તૈયાર થતો હતો ! મેનાના મુખ ઉપર ચિંતા જણાઈ. સનાતને કહ્યું : 'હું પણ સાથે જ આવીશ.'
'ના, અત્યારે તો તું આરામ લે. લાગ્યું છે અને વધારે રખડીશ તો માંદો પડીશ. હું કાલે તને તારા મિત્રને ત્યાં પહોંચતો કરીશ.' ચિતરંજને કહ્યું. 'મેના ! ભાઈને જમાડી મારા ઓરડામાં સુવાડી દેજે.'
‘પણ તમે ન જાઓ તો? આટલી રાતે પાછું ક્યાં જવું છે ? શરીર આમ નહિ પહોંચે.’ મેનાએ કહ્યું. કહેતાં કહેતાં તેના મુખ ઉપર ન સમજાય એવા ભાવ પ્રગટ થતા હતા. મધ્યવય છતાં તે ભાવ તેના સૌંદર્યમાં અદ્ભુત ઉમેરણ કરતા હતા. રફીક અને સનાતન બન્ને મેના સામું જોઈ રહ્યા.
ચિતરંજન ભાગ્યે જ મેનાની આંખ સાથે આંખ મેળવી શકતો. તે નીચું જોઈને અગર આડું જોઈને જ તેની સાથે વાત કરતો. શું કારણ હશે?
'હરકત નહિ. મારો ઊંચો જીવ કોઈ ન રાખશો. મને કંઈ જ થવાનું નથી. ચાલ, રફીક !' ઊભા થઈ જતાં જતાં ચિતરંજને રફીકને સાથે લીધો.
નોકર તરફ ચિતરંજને પાછું કહ્યું : 'હવે જરા પણ શક આવશે તો તારી ખાલ ઊતરડી નાખીશ, સમજયો ?' ધ્રુજતો નોકર નીચું જોઈ ઊભો.
ચિતરંજન અને રફીક બારણું ઉઘાડી બહાર નીકળ્યા.
મેનાએ લૂગડાથી પોતાની અશ્રુભીની આંખ લૂછી નાખી, બારણાં તરફ હાથ લંબાવી ઓવારણાં લેઈ માથે હાથનાં આંગળાં અવળાં કરી દાબ્યાં, અને એક લાંબો નિસાસો મૂક્યો.
સનાતન નવાઈ પામ્યો. મેના અને ચિતરંજનને શો સંબંધ હશે કે શું સગપણ હશે તેની
