ભેંકાર કાળું રણથળ !”
“લે હવે રાખી જા, બાઈ, ગાંડી થા મા ગાંડી !” એમ કહેતો બુઢ્ઢો શસ્ત્રો સજાવવા ઊભેલા સિપાહીઓને સમજાવવા લાગ્યો : “બેક સાગર-ઘેલડી છે આ મારી છોકરી. કોણ જાણે ક્યાંથી એને આ વેન થઈ ગયું છે. જે જે હથિયાર સજે તેનાં પાનાંમાં જોયા જ કરે છે. મોરૂકી વાતું સાંભળી છે ખરીને, એટલે રણથળની ને હત્યાની ને આપઘાતોની વાતું કર્યા કરે છે. તમે કાંઈ મનમાં આણશો નહિ, બાપા !”
જોડિયા દરવાજા તરફથી એ જ વખતે પાંચ ઘોડેસવારોની મારતે ઘોડે સવારી ચાલી આવતી હતી. એક અસવાર મોખરે એકલો આવતો હતો. પાંચમાં એ નાનો હતો. અઢારેક વર્ષનો લાગે. મૂછોની પાંદડીઓ હજુ બેસુંબેસું થતી હતી. ટોળું દેખીને એણે લગામ ખેંચી. કૂંડાળે વળેલા સૈનિકોએ હારબંધ થઈને નીચા ઝૂકી રામરામ કર્યા. જુવાન અને બુઢ્ઢો બેઉ સરાણિયાએ પણ કોઈક અમલદાર આવ્યો સમજી ઊભા થઈ, સૌના કરતાં વિશેષ નીચી કાયાઓ ઝુકાવી. બાઈ પણ મીટ માંડીને જોઈ રહી, જોતી જોતી એ મોં મલકાવતી હતી.
“એમને જ મેં દીઠા. હં અં ! એમને પંડ્યને જ.” લેશ પણ દબાયા વગર એ બોલી ઊઠી.
“મૂંગી મર.” બુઢ્ઢાએ પુત્રીને હબડાવી અને કિશોર ઘોડેસવાર તરફ ફરીને કહ્યું : “ખમાં ધણીને. બાળકીનું જરાક ખસી ગયું છે, બાપા !”
કિશોર ઘોડેસવારે બુઢ્ઢાને કહ્યું કે “ફિકર નહિ”. ને પછી ઓરતને પૂછ્યું : “મને ક્યાં જોયો તેં, હું બાઈ ?”
“તું ઓળખતી નથી, બાઈ.” એક જોદ્ધાએ બાઈને ધીરે અવાજે માહેતી દીધી : “નગરના પાટકુંવર અજાજી જામ છે.”
“ખબરદાર કાંઈ હીણું બોલી તો.” બાપે છોકરીને ચેતાવી.
“ના, એમ એને ચૂપ ન કરો, બોલવા દિયો. ક્યાં જોયો તેં મને, હેં બાઈ ?”
“રણથળમાં, ભેંકાર રણથળમાં, ભરજોબન, મીંઢળબંધા મારા
