રાજા— (સ્વગત) શું એનું ને મારું એકજ કુળ ? માટેજ મારા સરખી કાંતિ એની તાપસીને લાગે છે. પૌરવોનું છેલ્લું કુળવ્રત એજ છે,
રાજ્ય કર્યા પછી અંતે તપશ્વર્યા કરવી. (પ્રગટ) આ પ્રદેશમાં મનુષ્યે પોતાની બુદ્ધિયે તો આવવું કઠિણ છે.
તાપસી— ભદ્ર મુખ કહેછે તેમજ છે. આસરાને સંબંધે આ બાળકની જનની અહીં દેવગુરૂના તપોવનમાં પ્રસુતા થઈ.
રાજા— (સ્વગત) હાસ ! આશા ધરવાનું આ બીજું કારણ (પ્રગટ) એની મા કીઆ રાજર્ષિની પત્ની છે વારૂ ?
તાપસી— ધર્મપત્નીનો ત્યાગ કરનારનું નામ કહેવાને કોણ મન કરશે ?
રાજા— (સ્વગત) ખરે શું મને ઉદ્દેશીને બોલે છે ? અા બાળકની માનું નામ પૂછું ત્યારે, પણ પરસ્ત્રીની પૂછપાછ કરવી એ શિષ્ટની રીતિથી ઉલટું છે.
તાપસી— સર્વદમન ! જો શકુંતલાવણ્ય.
બાળક— ક્યાં મારી જી ?
તાપસી ૧— સરખે નામે વત્સ છેતરાયો.
તાપસી ૨— વાસ ! અા મટોડાંનાં મોરનું સૌંદર્ય જો એમ મેં કહ્યું.
રાજા— (સ્વગત) શું એની માનું નામ શકુંતલા છે ? કે એકના નામ સરખું બીજાનું હોય છે ? માત્ર નામ સાંભળવાથી મૃગજળની પેઠે ખેદ કરવાનું છે.
બાળક— માતા ! એ સુંદર મોર મને ગમે છે. (હાથમાં લે છે)
તાપસી— (ગાભરી) અરે રક્ષાનો દોરો ?
રાજા— સિંહબાળકને મર્દન કરતાં પડી ગયો હશે.(લેવાને જાય છે)
તાપસીઓ— હાં હાં ઉપાડશો મા, ઉપાડશો મા; અરે એણે દોરો ઉપાડ્યો ! ( ચકિત થઈ છાતીપર હાથ મુકી એકકના સામું જોય છે)
રાજા— કેમ મને વારી રાખતાં હતાં ?
તાપસી ૧— સાંભળો, મહારાજ ! એ અપરાજિતા નામની વનસ્પતી છે; દોરો જન્મસંસ્કાર કરતી વેળા ભગવાન કશ્યપે બાંધ્યો હતો. એને ભૂમિયે પડેલો માતા કે પિતા કે પોતે એ વિના બીજું કોઈ ઉપાડે નહિ.
રાજા— ને ઉપાડે તો ?