સને ૧૯૧૭ની આખરના ભાગમાં અમદાવાદમાં પ્લેગ ફાટી નીકળેલો અને તેણે ભયંકર રૂપ લીધેલું. નિશાળો, કોર્ટો બધું બંધ થયેલું અને શહેરમાંથી ઘણા લોકો બહારગામ રહેવા ગયેલા. જેમને શહેર બહાર રહેવાની સગવડ હતી તેઓ ત્યાં રહેવા ગયેલા. સરદાર તે વખતે મ્યુનિસિપાલિટીની સૅનિટરી કમિટીના ચૅરમૅન હતા. આ આપત્તિ વખતે સરદારે શહેર છોડેલું નહીં પણ ભદ્રના પોતાના મકાનમાં જ રહીને દરરોજ શહેરમાં બધે ફરતા અને સાફસૂફી કરાવતા. આની અસર મ્યુનિસિપાલિટીના કામદારો ઉપર ઘણી પડેલી અને આખા તંત્રમાં એક પ્રકારનું નવચેતન આવેલું.
૧૯૧૭–૧૮માં અમદાવાદ જિલ્લામાં દુકાળ પડ્યો હતો. ગુજરાત સભા તરફથી જ દુકાળ સંકટ નિવારણનું કામ ઉપાડવામાં આવેલું. તે કામમાં પણ સરદાર પડેલા અને દુકાળમાં સપડાયેલા લોકો માટે રાહતની સારી વ્યવસ્થા કરીને આ પ્રકારના કામમાં નવી ભાત પાડેલી. તેનો રિપોર્ટ ગાંધીજીને ચંપારણ મોકલવામાં આવેલો. તે જોઈ તેઓ ખૂબ રાજી થયેલા અને સરદારને મુબારકબાદીનો કાગળ લખેલો.
બીજે વર્ષ ૧૯૧૮માં અમદાવાદમાં ઈન્ફ્લ્યૂએન્ઝા બહુ જોસથી ચાલ્યો. તે વખતે ગુજરાત સભા તરફથી ભગુભાઈના વંડામાં એક ખાસ હોસ્પિટલ ખોલેલી તથા લોકોને ઘેરઘેર દવા પહોંચાડવાની વ્યવસ્થા પણ કરેલી.
આ બધાં વર્ષો યુરોપમાં ચાલતા મહાયુદ્ધ (સને ૧૯૧૪થી ૧૯૧૮)નાં હતાં. ૧૯૧૭માં અને ૧૯૧૮ના આરંભના મહિનાઓમાં જર્મનીના આક્રમણનું જોર વધી ગયું હતું અને ઈંગ્લંડ એટલી ભીંસમાં આવી ગયું હતું કે મદદને માટે ચોમેર તે ફાંફાં મારતું હતું. ૧૯૧૭ની આખરમાં ભારતમંત્રી મિ. મૉન્ટેગ્યુએ હિંદુસ્તાનને રીઝવવા એક બહુ મીઠું ભાષણ કર્યું હતું. હિંદુસ્તાનમાં બ્રિટિશ રાજ્યતંત્ર કાષ્ઠવત્ બની ગયું છે, યુદ્ધ પૂરું થતાં જ તેમાં ફેરફાર કરવામાં આવશે અને હિંદીઓને જવાબદાર રાજ્યતંત્ર આપવામાં આવશે, એવાં વચનો તેમણે ઉચ્ચાર્યાં હતાં. ત્યાર પછી અહીંની પરિસ્થિતિ જાતે જોવા અને કેવા સુધારા આપવા તેની વાઈસરૉય તથા જુદા જુદા પ્રાંતના ગવર્નરો, તેમ જ મોટા મોટા અમલદારો તથા દેશના જુદા જુદા પક્ષના રાજદ્વારી નેતાઓ સાથે ચર્ચા કરવા ૧૯૧૮માં તેઓ હિંદુસ્તાન આવ્યા. અહીંના નેતાઓમાં ગાંધીજીને પણ તેમણે મુલાકાત આપી હતી. ગાંધીજીએ એવી યોજના કરી કે પોતે મળવા જાય ત્યારે ગુજરાતમાંથી ઓછામાં ઓછા લાખ માણસની સહીવાળી સ્વરાજ માટેની અરજી તેમને હાથોહાથ આપવી. એ અરજી ઉપર સહીઓ મેળવવાનું કામ ગુજરાત સભા તરફથી ઉપાડવામાં આવ્યું.
