“ત્યારે હવે ?”
“ચાલો મારી જોડે – એક ભાઈબંધને ઘેર.”
“તમે કોણ છો ?”
“રેલવેમાં સાંધાવાળો હતો. પગ ગાડી હેઠ આવી ગયો ત્યારથી ઘેર બેઠો છું.”
“તમારા ભાઈબંધ કોણ છે ?”
“વકીલ છે. અમારા સમાજની આંહીંની શાખાના સેક્રેટરી છે.”
“સમાજ !” શામળના કાન ચમક્યા, “તમારે પણ સમાજ છે કે ?”
“હા. અમારો સમહક્ક સમાજ.”
“કયા ધર્મનો સમાજ ? કઈ ટેકરી ઉપર છે ?”
“ધરમબરમનો નથી ને કોઈ ટેકરી ઉપર નથી. એની હાફિસ છે શામલાલ ભજિયાવાળાની દુકાન ઉપર મેડીમાં, ભૂખપરાને નાકે. અમારા સેક્રેટરીની બેઠક પણ ત્યાં જ છે.”
“તમારે ધર્મ નથી. કોઈ પણ ધર્મ નથી ? લોકો જેને ‘અધર્મી સમાજ’ કહે છે તે જ તમે ને ?”
“હા.”
શામળનું દિલ પાછું હટ્યું. એણે ઘણું ઘણું બૂરું સાંભળ્યું હતું. આ ‘અધર્મી સમાજ’ના સંબંધમાં સાંભળ્યું હતું કે તે તો અનીતિનો ને સ્વચ્છંદનો અખાડો છે. દુનિયાભરમાં લૂંટ ચલાવવાની એ અખાડાની નેમ છે. છતાં એ પણ જોઈ લેવું, એવા કુતૂહલને વશ બની શામળ ચાલ્યો.
ભૂખપરામાં લુહાર ગલીને એક નાકે, જેને કાતરિયું કહેવું વધુ યોગ્ય લાગે તેવી એ વકીલની ઑફિસ હતી. એમાં બેઠેલા એ ત્રીસ વરસના ક્ષીણદેહી અને શોભાહીન વકીલ હજારીલાલ ચંદાને એમ.એ., એલએલ.બી. કલ્પવાનું સુધ્ધાં લજ્જાસ્પદ લાગે. પાણીદાર અને અનંત આસ્થાથી ભરેલી બે આંખો સિવાય એના કલેવરમાં બીજું શું હતું ? આંખોમાંથી સરળતા નીતરતી હતી. હોઠ પર સહેજ આછું સ્મિત રમતું હતું.