રતન દેખાવડી લાગી !
પરંતુ એના દેખાવનાં વખાણ કરી શકાય એમ ન હતું. કિસાનોનો ઉદ્ધાર કરવા પરાશરે એક વખત મિત્રોની ટોળી ગામડે બોલાવી હતી. સામ્યવાદમાં જાતીય સંબંધની વિશુદ્ધિ કે અશુદ્ધિને સ્થાન ન હોય એમ માનતા એક મિત્રે કોઈ આનંદી સ્વભાવની ગામડિયણ સાથે હસ્તધૂનનનો આગ્રહ રાખવાથી એ મિત્રોની ટોળીનો કિસાનોનો ઉદ્ધાર મુલતવી રાખી ત્યાંથી ચાલ્યા આવવું પડ્યું હતું એ પરાશરને યાદ આવ્યું. નીતિના પ્રચલિત સ્વરૂપનો સ્વીકાર ન કરનારથી પણ તેને તરછોડીને આગળ વધી શકાય એમ નથી, એવી પરાશરને ખાતરી થઈ ગઈ હતી. આર્થિક અસંતોષ ઉપજાવવા મથતો ક્રાંતિવાદી માલિકીની વિરુદ્ધ ભલે દાખલાદલીલો આપે; પરંતુ જે ઝૂંપડીમાં તે ઊતર્યો હોય તે ઝૂંપડીમાં વસતી કિસાનકન્યાઓ લગ્નની ભાવનામાં રહેલા માલકીના તત્ત્વને દૂર કરે એ ઉદ્દેશથી જાતીય સ્વાતંત્ર્યનો પાઠ પોતે જ આપવા જાય તો આર્થિક અસંતોષ સાથે બીજા અનેક અસંતોષ ઉદ્ધારકની જ વિરુદ્ધ ફાટી નીકળે છે એની તેને જાતમાહિતી હતી.
‘કેમ ? સામું શું જુઓ છો ? રોટલો નહિ ભાવે ?’ રતને પૂછ્યું.
‘ભૂખ્યો છું એટલે બધું ભાવશે.'
‘તો શરૂ કરો.’
‘એક માગણી કબૂલ રાખો તો.’
હવે રતને પરાશર સામે જોયું. રતને અનેક માગણીઓ થતી સાંભળી હતી. એમાંની કૈંક માગણીઓ તેણે કબૂલ પણ રાખી હતી; પરંતુ દેહથી પર રહેતા કેટલાક સંબંધ અને કેટલીક મૈત્રીઓ દેહ માગે ત્યારે એ સંબંધ અને એ મૈત્રી અતિશય પાર્થિવ - હલકાં ઊતરેલાં - બની જાય છે.
‘શું માગશો ?’ રતને ઝીણી આંખ કરી પૂછ્યું.
‘હા કહે એટલે કહું.’
‘ચાલો ને, હા ! મારે માથેથી ચોરીનું પાપ ટળશે.'
‘એટલે ?' પરાશર સહજ વિચારમાં પડ્યો. રતન સાથેના વર્તનમાં કાંઈ ભૂલ થતી હોય એમ એને લાગ્યું.
