અમલદારી…’
‘મા ! અમલદારી તો લેવી જ નથી.’
‘તારા બાપે પણ ન લીધી અને તું પણ નથી લેતો. શું કર્યું એ તો કહે ?’
‘હું શિક્ષક બન્યો.’
‘જાણું છું હું કે તમને કોઈને સાહેબી આવડે જ નહિ. અંતે મહેતાજી થયો ને ? આટલું ભણીને ? છોકરાઓ સલામ કરશે કે પછી ટોપી ઉછાળશે…’
‘છોકરાઓ પણ નહિ. એક છોકરીને ભણાવવાનું છે.’
‘છોકરી ? અને તે એક જ ?’
‘હા, મા ! નિશાળમાં નહિ. કૉલેજમાં એ ભણે છે… એને ઘેર જઈ શીખવવાનું છે.’
‘હશે કોઈ પૈસાપાત્રની દીકરી.’
‘ઘણા પૈસાદાર લાગે છે. રહે છે બંગલામાં. મને મૂકવા પણ કાર મોકલી.’
‘એમ ? ધનિકોની ચિબાવલી છોકરીઓ જોડે ફાવશે તને ?’
માતાની પાસે બેસી સુરેન્દ્ર જરા હસ્યો અને બોલ્યો :
‘ચિબાવલી તો નથી - ધનિક છે તોય !’
‘કોણ હશે એ ?’
એક રાવબહાદુર છે… ગિરિજાપ્રસાદ કરીને. એમની દીકરીને ભણાવવાનું કામ માથે લીધું છે.’
‘ગિરિજપ્રસાદ ?… હં… તારા પિતાને એ ઓળખતા હતા... ભલે !’ વિચાર કરતી માતાએ કહ્યું.
પિતાના ઓળખાણનો ઉપયોગ કરવાની સુરેન્દ્રની જરાય ઈચ્છા ન હતી. એણે વાત બદલી. માતાએ તેને જમાડવાની તજવીજ કરવા માંડી; પરંતુ આજની ઉજાણીએ અને જરા વિચિત્ર અનુભવે તેની ભૂખને અદૃશ્ય કરી દીધી હતી. તે જમ્યો નહિ. સૂવાનો સમય થયો હતો એટલે એક ચટાઈ ઉપર જ સૂતો. પથારીમાં એક કદી સૂતો નહિ; તેને વહેલી નિદ્રા પણ આવતી નહિ. વાચન વગર તે કદી ઊંઘી શકતો જ નહિ. સૂતે સૂતે એક મોટું પુસ્તક હાથમાં લઈ તેણે વાંચવા માંડ્યું.
એ જ સમયે સુરેન્દ્રના નાનકડા મકાનથી થોડે દૂર આવેલા જરા વધારે સારા પરંતુ મધ્યમ સ્થિતિના મકાનમાં સુરેન્દ્રના મિત્ર મધુકરના પિતા એક હિંચકે ઝૂલતા ઝૂલતા વિદ્યુત દીપકને અજવાળે કેટલાક કાગળો
