સુંવાળી કરી મૂકી છે કે…’
અને સુરેન્દ્ર તથા જ્યોત્સ્ના બન્ને ટોળામાં ઘૂસ્યાં. ટોળાએ બન્નેને માર્ગ પણ કરી આપ્યો. અને જ્યોત્સ્ના નિહાળી શકે કે આસપાસ વીંટળાયેલા ટોળાની વચ્ચે બે ગુંડાઓ જબરદસ્ત લાકડીઓ લઈને ઊભા છે અને તેમાંનો એક ગુંડો એક ગરીબ, સુકાયલા, દરિદ્રી પુરુષને બોચીએથી ઝાલી ઊભો રહ્યો છે. જોતજોતામાં એ ગુંડાએ બોચીએથી પકડેલા માણસને ધક્કો મારી નીચે પછાડ્યો અને તેના દેહ ઉપર જરાય દયા વગર જોરભેર લાત મારી. એ ગરીબ માણસ ગોઠીમડું ખાઈ ગયો. તેના વાળ લાંબા હતા; એ લાંબા વાળ પકડી એ ગુંડાએ કહ્યું :
‘કેમ, અંગૂઠો પાડી આપે છે કે નહિ ? આજ હવે તને જીવતો મૂકવાનો નથી… જો તેં ના પાડી છે તો !’
આટલું મોટું ટોળું હતું છતાં એ ટોળાનાં સર્વ સ્ત્રીપુરુષો સમસમીને શાંત ઊભાં રહ્યાં હતાં. માર ખાતા પુરુષને બચાવવાની કોઈનામાં હિંમત હોય કે કોઈનામાં વૃત્તિ હોય એવું દેખાયું નહિ. જુલમગારના જુલમને સહુ કોઈ ભયપૂર્વક નિહાળી રહ્યું હતું.
એકાએક કોઈ રૂપાળી, પરંતુ ગરીબી સ્પષ્ટ કરતાં વસ્ત્ર ધારણ કરેલી એક મજૂર-સ્ત્રી ટોળાની બહાર નીકળી આવી. તેના મુખ ઉપર ભયભીતપણું વાંચી શકાય એટલું સ્પષ્ટ પુરાયેલું હતું. પુરુષને ગુંડાઓ મારી નાખશે એવો ભય તેણે નિહાળ્યો, અને ગુંડાના હાથમાં નિર્બળતાપૂર્વક ધ્રૂજી રહેલા એ ગરીબ પુરુષનો હાથ પકડી તે આખા ટોળા તરફ લાચારીથી નજર ફેરવી ગઈ. ગરીબ મજૂરે એ સ્ત્રીમાં પોતાની આંખને ઠારતી, રૂપાળી અને વહાલી પત્ની નિહાળી - જેને પરણવા માટે તેણે પૂર્વજીવનમાં ઘણી મહેનત વેઠી હતી. એ મજૂરે પોતાની પત્ની તરફ જોયું એમ બંને ગુંડાઓએ પણ તેની પત્ની તરફ ભૂખાળવી નજર નાખી; ને એમાંના એકે મજૂરને ફરી ઝંઝેડી પૂછ્યું :
‘કેમ ? હજી જવાબ નથી આપવો કે ? આટલો માર તારે માટે બસ લાગતો નથી. ખરું ?’
‘પણ… ભાઈ ! એવું ચોટલાખત તો કેમ થાય મારાથી ?’ ગભરાતે ગભરાતે પેલા મજૂરે વિનંતી કરી. પરંતુ લેણદાર ગુંડાઓ વિનંતીની સીમા ઓળંગી ગયા હતા. તેમને વિનંતી અસર કરે એમ હતું જ નહિ. તેમને અસર કરતી હતી પેલી મજૂરણની દેહયષ્ટિ ! ગુંડાએ હાથથી ફરી એક ઝાપટ લગાવી અને કહ્યું :
‘ખત કરવું નથી અને પૈસા પણ આપવા નથી ખરું ને?’
