ઉનકી આંખે નિકાલ થી. સારા જીવન તકલીફ મેં હી કાટા…’
આ ઓળખ રિખવને કાંઈક ભયપ્રેરક લાગી. કોઈ ખૂની માણસ હાથમાં છરી લઈને પોતાની આંખમાં ભોંકવા આવ્યો હોય એવો ભય એ અનુભવી રહ્યો. કપાળે પરસેવાનાં બિંદુઓ આવી ગયાં. એણે કહ્યું :
‘ઓર કોઈ અચ્છી ચીજ સુનાઓ…’
મુશ્તરીએ ગેલમાં આવી જઈને છોડી :
ન લેતા કોઈ સૌદા મોલ બાજારે મુહબ્બતકા
મગર કુછ જાન અપની બેંચકર લેતે તો હમ લેતે;
લગાયા જામ ઓઠોંસે જો ઉસને મુઝકો ઇશ્ક આયા
કિ બોસા ઈન લબોં કા એ જરૂર લેતે તો હમ લેતે;
લીટીએ લીટીએ રિખવ આહ્લાદકતા અનુભવી રહ્યો : એ જામ, એ ઓઠ અને એ બોસા ! બાદશાહ બહાદુરશાહ જફરની એ રસિકતા. શાએરી પાછળ ખુવાર થઈને દિલ્હીની શહેનશાહત ગુમાવી. લાલ કિલ્લામાં એનો મુકદ્દમો ચાલ્યો પછી બ્રહ્મદેશની પરાઈ ભોમકામાં નજરકેદ સ્વીકારી. પણ શાએરી — દિલ અને દિમાગની ગુલાબી — જતનથી જાળવી રાખી. મુગલ ઔલાદની એ વારસાગત રસિક અમીરાત. એ દીવાને આમ અને દીવાને ખાસ; એ તાજમહાલ અને મયૂરાસન; કાપડની બારીકાઈમાં અજોડ એવું ગેંજેટીકા મલમલ અને ગુલાબના અત્તરો; મુગલ જનાનખાનાની એ રંગીલાઈ. એ આસમાની… ધરતી પણ ભાવ ભજવે છે ને ! આજે એ જ દિલ્હીમાં ગુજરાતના એક અમીર કુટુંબનો નબીરો શાએરી પાછળ સ્વૈચ્છિક ખુવારી વહોરી રહ્યો છે… મદ્યપાનની અર્ધસભાન અવસ્થામાંય રિખવની વિચારમાળા આગળ વધતી હતી.
છેક મોડી રાતે જલસો આટોપાયો ત્યારે પણ રિખવના નીંદરભર્યા મગજમાં એ જ સણકા ઊઠતા હતા : એ જામ, એ લબ, એ બોસા…
