[5]
Somebody's waiting and watching for him –
Yearning to hold him again to her heart,
And there he lies, with his blue eyes dim,
And the smiling, childlike lips apart,
Tenderly bury the young dead.
Pausing to drop in his grave a tear:
Carve on the wooden slate at his head, –
'Somebody's Darling slumbers here.'
૧૧૨. ધરતી માગે છે ભોગ : ૧૯૩૦ના સંગ્રામના પ્રારંભકાળમાં, સ્વતંત્ર.
૧૧૫. રાતાં ફૂલડાં : ૧૯૩૯. 'ફેર ફ્લાવર્સ ઇન ધ વૅલી' નામે એક અંગ્રેજી લોકગીત પરથી.
૧૧૭. સોના–નાવડી : ૧૯૩૧. રવીન્દ્રનાથના ‘સોનાર તરી’ પરથી ઉતારવાનું ‘કુમાર'ના સંપાદકે સોંપ્યું હતું. ભાઈ રવિશંકર રાવળે શ્રી ક્ષિતિમોહન બાબુ પાસેથી જાણેલું ‘સોનાર તરી’ ગીતનું રહસ્ય એવું હતું કે, નાવિક એટલે કર્મદેવ, જીવનક્ષેત્રના કૃષિકાર, પ્રત્યેક માનવીની પાસેથી એ માનવીની જીવનકમાઈ ઉઘરાવીને કાળનદમાં ચાલ્યો જાય છે. ખુદ માનવીને એ મુકામ પર પહોંચાડતો નથી. ભાઈ રાવળની આ સમજને કારણે અનુવાદમાં મેં કલ્પેલું સ્ત્રીપાત્ર એમને મુનાસબ નહોતું લાગ્યું. વળી બંગાળી ભાષામાં લિંગભેદ ન હોવાથી મૂળ કાવ્ય પણ કશો દિશાદોર સૂચવતું નહોતું. મેં તો આગ્રહ જ રાખ્યો છે કે સ્ત્રીપાત્ર જ બરાબર છે. આટલાં ઔદાર્ય, કારુણ્ય, ઉદ્યમ અને એકલતા નારીને જ શોભી શકે. નવી આવૃત્તિમાં ૬૭-૬૮-૬૯મી પંક્તિઓમાં જે ફેરફાર કર્યો છે તે મૂળ કાવ્યના ભાવને વફાદાર છે.
ખંડ ૪: આત્મસંવેદન
૧૨૩. યાચના : ૧૯૩૪. સ્વતંત્ર.
૧૨૪. ઇજન : ૧૯૩૪. સ્વતંત્ર. 'જન્મભૂમિ' દૈનિકના પહેલા જ અંકમાં મૂકેલું ગીત.
૧૨૫. એકલો : ૧૯૩૪. સ્વતંત્ર.
૧૨૬. હસતું પંખી : ૧૯૩૪. એક અંગ્રેજ સ્ત્રી-કવિના કાવ્ય પરથી.
૧૨૭. સાગરરાણો : ૧૯૨૭. જુહૂના સમુદ્રતટે સૂઝેલું.
૧૭૧
