શ્રી રામચરિત માનસ/ ઓગણીસમો વિશ્રામ
મોહિ ઉપદેસુ દીન્હ ગુર નીકા પ્રજા સચિવ સંમત સબહી કા
માતુ ઉચિત ધરિ આયસુ દીન્હા અવસિ સીસ ધરિ ચાહઉઁ કીન્હા
ગુર પિતુ માતુ સ્વામિ હિત બાની સુનિ મન મુદિત કરિઅ ભલિ જાની
ઉચિત કિ અનુચિત કિએઁ બિચારૂ ધરમુ જાઇ સિર પાતક ભારૂ
તુમ્હ તૌ દેહુ સરલ સિખ સોઈ જો આચરત મોર ભલ હોઈ
જદ્યપિ યહ સમુઝત હઉઁ નીકેં તદપિ હોત પરિતોષુ ન જી કેં
અબ તુમ્હ બિનય મોરિ સુનિ લેહૂ મોહિ અનુહરત સિખાવનુ દેહૂ
ઊતરુ દેઉઁ છમબ અપરાધૂ દુખિત દોષ ગુન ગનહિં ન સાધૂ
દોહા- પિતુ સુરપુર સિય રામુ બન કરન કહહુ મોહિ રાજુ
એહિ તેં જાનહુ મોર હિત કૈ આપન બડ઼ કાજુ૧૭૭
હિત હમાર સિયપતિ સેવકાઈ સો હરિ લીન્હ માતુ કુટિલાઈ
મૈં અનુમાનિ દીખ મન માહીં આન ઉપાયઁ મોર હિત નાહીં
સોક સમાજુ રાજુ કેહિ લેખેં લખન રામ સિય બિનુ પદ દેખેં
બાદિ બસન બિનુ ભૂષન ભારૂ બાદિ બિરતિ બિનુ બ્રહ્મ બિચારૂ
સરુજ સરીર બાદિ બહુ ભોગા બિનુ હરિભગતિ જાયઁ જપ જોગા
જાયઁ જીવ બિનુ દેહ સુહાઈ બાદિ મોર સબુ બિનુ રઘુરાઈ
જાઉઁ રામ પહિં આયસુ દેહૂ એકહિં આઁક મોર હિત એહૂ
મોહિ નૃપ કરિ ભલ આપન ચહહૂ સોઉ સનેહ જડ઼તા બસ કહહૂ
દોહા- કૈકેઈ સુઅ કુટિલમતિ રામ બિમુખ ગતલાજ
તુમ્હ ચાહત સુખુ મોહબસ મોહિ સે અધમ કેં રાજ૧૭૮
કહઉઁ સાઁચુ સબ સુનિ પતિઆહૂ ચાહિઅ ધરમસીલ નરનાહૂ
મોહિ રાજુ હઠિ દેઇહહુ જબહીં રસા રસાતલ જાઇહિ તબહીં
મોહિ સમાન કો પાપ નિવાસૂ જેહિ લગિ સીય રામ બનબાસૂ
રાયઁ રામ કહુઁ કાનનુ દીન્હા બિછુરત ગમનુ અમરપુર કીન્હા
મૈં સઠુ સબ અનરથ કર હેતૂ બૈઠ બાત સબ સુનઉઁ સચેતૂ
બિનુ રઘુબીર બિલોકિ અબાસૂ રહે પ્રાન સહિ જગ ઉપહાસૂ
રામ પુનીત બિષય રસ રૂખે લોલુપ ભૂમિ ભોગ કે ભૂખે
કહઁ લગિ કહૌં હૃદય કઠિનાઈ નિદરિ કુલિસુ જેહિં લહી બડ઼ાઈ
દોહા- કારન તેં કારજુ કઠિન હોઇ દોસુ નહિ મોર
કુલિસ અસ્થિ તેં ઉપલ તેં લોહ કરાલ કઠોર૧૭૯
કૈકેઈ ભવ તનુ અનુરાગે પાઁવર પ્રાન અઘાઇ અભાગે
જૌં પ્રિય બિરહઁ પ્રાન પ્રિય લાગે દેખબ સુનબ બહુત અબ આગે
લખન રામ સિય કહુઁ બનુ દીન્હા પઠઇ અમરપુર પતિ હિત કીન્હા
લીન્હ બિધવપન અપજસુ આપૂ દીન્હેઉ પ્રજહિ સોકુ સંતાપૂ
મોહિ દીન્હ સુખુ સુજસુ સુરાજૂ કીન્હ કૈકેઈં સબ કર કાજૂ
એહિ તેં મોર કાહ અબ નીકા તેહિ પર દેન કહહુ તુમ્હ ટીકા
કૈકઈ જઠર જનમિ જગ માહીં યહ મોહિ કહઁ કછુ અનુચિત નાહીં
મોરિ બાત સબ બિધિહિં બનાઈ પ્રજા પાઁચ કત કરહુ સહાઈ
દોહા- ગ્રહ ગ્રહીત પુનિ બાત બસ તેહિ પુનિ બીછી માર
તેહિ પિઆઇઅ બારુની કહહુ કાહ ઉપચાર૧૮૦
કૈકઇ સુઅન જોગુ જગ જોઈ ચતુર બિરંચિ દીન્હ મોહિ સોઈ
દસરથ તનય રામ લઘુ ભાઈ દીન્હિ મોહિ બિધિ બાદિ બડ઼ાઈ
તુમ્હ સબ કહહુ કઢ઼ાવન ટીકા રાય રજાયસુ સબ કહઁ નીકા
ઉતરુ દેઉઁ કેહિ બિધિ કેહિ કેહી કહહુ સુખેન જથા રુચિ જેહી
મોહિ કુમાતુ સમેત બિહાઈ કહહુ કહિહિ કે કીન્હ ભલાઈ
મો બિનુ કો સચરાચર માહીં જેહિ સિય રામુ પ્રાનપ્રિય નાહીં
પરમ હાનિ સબ કહઁ બડ઼ લાહૂ અદિનુ મોર નહિ દૂષન કાહૂ
સંસય સીલ પ્રેમ બસ અહહૂ સબુઇ ઉચિત સબ જો કછુ કહહૂ
દોહા- રામ માતુ સુઠિ સરલચિત મો પર પ્રેમુ બિસેષિ
કહઇ સુભાય સનેહ બસ મોરિ દીનતા દેખિ૧૮૧
ગુર બિબેક સાગર જગુ જાના જિન્હહિ બિસ્વ કર બદર સમાના
મો કહઁ તિલક સાજ સજ સોઊ ભએઁ બિધિ બિમુખ બિમુખ સબુ કોઊ
પરિહરિ રામુ સીય જગ માહીં કોઉ ન કહિહિ મોર મત નાહીં
સો મૈં સુનબ સહબ સુખુ માની અંતહુઁ કીચ તહાઁ જહઁ પાની
ડરુ ન મોહિ જગ કહિહિ કિ પોચૂ પરલોકહુ કર નાહિન સોચૂ
એકઇ ઉર બસ દુસહ દવારી મોહિ લગિ ભે સિય રામુ દુખારી
જીવન લાહુ લખન ભલ પાવા સબુ તજિ રામ ચરન મનુ લાવા
મોર જનમ રઘુબર બન લાગી ઝૂઠ કાહ પછિતાઉઁ અભાગી
દોહા- આપનિ દારુન દીનતા કહઉઁ સબહિ સિરુ નાઇ
દેખેં બિનુ રઘુનાથ પદ જિય કૈ જરનિ ન જાઇ૧૮૨
આન ઉપાઉ મોહિ નહિ સૂઝા કો જિય કૈ રઘુબર બિનુ બૂઝા
એકહિં આઁક ઇહઇ મન માહીં પ્રાતકાલ ચલિહઉઁ પ્રભુ પાહીં
જદ્યપિ મૈં અનભલ અપરાધી ભૈ મોહિ કારન સકલ ઉપાધી
તદપિ સરન સનમુખ મોહિ દેખી છમિ સબ કરિહહિં કૃપા બિસેષી
સીલ સકુચ સુઠિ સરલ સુભાઊ કૃપા સનેહ સદન રઘુરાઊ
અરિહુક અનભલ કીન્હ ન રામા મૈં સિસુ સેવક જદ્યપિ બામા
તુમ્હ પૈ પાઁચ મોર ભલ માની આયસુ આસિષ દેહુ સુબાની
જેહિં સુનિ બિનય મોહિ જનુ જાની આવહિં બહુરિ રામુ રજધાની
દોહા- જદ્યપિ જનમુ કુમાતુ તેં મૈં સઠુ સદા સદોસ
આપન જાનિ ન ત્યાગિહહિં મોહિ રઘુબીર ભરોસ૧૮૩
ભરત બચન સબ કહઁ પ્રિય લાગે રામ સનેહ સુધાઁ જનુ પાગે
લોગ બિયોગ બિષમ બિષ દાગે મંત્ર સબીજ સુનત જનુ જાગે
માતુ સચિવ ગુર પુર નર નારી સકલ સનેહઁ બિકલ ભએ ભારી
ભરતહિ કહહિ સરાહિ સરાહી રામ પ્રેમ મૂરતિ તનુ આહી
તાત ભરત અસ કાહે ન કહહૂ પ્રાન સમાન રામ પ્રિય અહહૂ
જો પાવઁરુ અપની જડ઼તાઈ તુમ્હહિ સુગાઇ માતુ કુટિલાઈ
સો સઠુ કોટિક પુરુષ સમેતા બસિહિ કલપ સત નરક નિકેતા
અહિ અઘ અવગુન નહિ મનિ ગહઈ હરઇ ગરલ દુખ દારિદ દહઈ
દોહા- અવસિ ચલિઅ બન રામુ જહઁ ભરત મંત્રુ ભલ કીન્હ
સોક સિંધુ બૂડ઼ત સબહિ તુમ્હ અવલંબનુ દીન્હ૧૮૪
ભા સબ કેં મન મોદુ ન થોરા જનુ ઘન ધુનિ સુનિ ચાતક મોરા
ચલત પ્રાત લખિ નિરનઉ નીકે ભરતુ પ્રાનપ્રિય ભે સબહી કે
મુનિહિ બંદિ ભરતહિ સિરુ નાઈ ચલે સકલ ઘર બિદા કરાઈ
ધન્ય ભરત જીવનુ જગ માહીં સીલુ સનેહુ સરાહત જાહીં
કહહિ પરસપર ભા બડ઼ કાજૂ સકલ ચલૈ કર સાજહિં સાજૂ
જેહિ રાખહિં રહુ ઘર રખવારી સો જાનઇ જનુ ગરદનિ મારી
કોઉ કહ રહન કહિઅ નહિં કાહૂ કો ન ચહઇ જગ જીવન લાહૂ
દોહા- જરઉ સો સંપતિ સદન સુખુ સુહદ માતુ પિતુ ભાઇ
સનમુખ હોત જો રામ પદ કરૈ ન સહસ સહાઇ૧૮૫
ઘર ઘર સાજહિં બાહન નાના હરષુ હૃદયઁ પરભાત પયાના
ભરત જાઇ ઘર કીન્હ બિચારૂ નગરુ બાજિ ગજ ભવન ભઁડારૂ
સંપતિ સબ રઘુપતિ કૈ આહી જૌ બિનુ જતન ચલૌં તજિ તાહી
તૌ પરિનામ ન મોરિ ભલાઈ પાપ સિરોમનિ સાઇઁ દોહાઈ
કરઇ સ્વામિ હિત સેવકુ સોઈ દૂષન કોટિ દેઇ કિન કોઈ
અસ બિચારિ સુચિ સેવક બોલે જે સપનેહુઁ નિજ ધરમ ન ડોલે
કહિ સબુ મરમુ ધરમુ ભલ ભાષા જો જેહિ લાયક સો તેહિં રાખા
કરિ સબુ જતનુ રાખિ રખવારે રામ માતુ પહિં ભરતુ સિધારે
દોહા- આરત જનની જાનિ સબ ભરત સનેહ સુજાન
કહેઉ બનાવન પાલકીં સજન સુખાસન જાન૧૮૬
ચક્ક ચક્કિ જિમિ પુર નર નારી ચહત પ્રાત ઉર આરત ભારી
જાગત સબ નિસિ ભયઉ બિહાના ભરત બોલાએ સચિવ સુજાના
કહેઉ લેહુ સબુ તિલક સમાજૂ બનહિં દેબ મુનિ રામહિં રાજૂ
બેગિ ચલહુ સુનિ સચિવ જોહારે તુરત તુરગ રથ નાગ સઁવારે
અરુંધતી અરુ અગિનિ સમાઊ રથ ચઢ઼િ ચલે પ્રથમ મુનિરાઊ
બિપ્ર બૃંદ ચઢ઼િ બાહન નાના ચલે સકલ તપ તેજ નિધાના
નગર લોગ સબ સજિ સજિ જાના ચિત્રકૂટ કહઁ કીન્હ પયાના
સિબિકા સુભગ ન જાહિં બખાની ચઢ઼િ ચઢ઼િ ચલત ભઈ સબ રાની
દોહા- સૌંપિ નગર સુચિ સેવકનિ સાદર સકલ ચલાઇ
સુમિરિ રામ સિય ચરન તબ ચલે ભરત દોઉ ભાઇ૧૮૭
રામ દરસ બસ સબ નર નારી જનુ કરિ કરિનિ ચલે તકિ બારી
બન સિય રામુ સમુઝિ મન માહીં સાનુજ ભરત પયાદેહિં જાહીં
દેખિ સનેહુ લોગ અનુરાગે ઉતરિ ચલે હય ગય રથ ત્યાગે
જાઇ સમીપ રાખિ નિજ ડોલી રામ માતુ મૃદુ બાની બોલી
તાત ચઢ઼હુ રથ બલિ મહતારી હોઇહિ પ્રિય પરિવારુ દુખારી
તુમ્હરેં ચલત ચલિહિ સબુ લોગૂ સકલ સોક કૃસ નહિં મગ જોગૂ
સિર ધરિ બચન ચરન સિરુ નાઈ રથ ચઢ઼િ ચલત ભએ દોઉ ભાઈ
તમસા પ્રથમ દિવસ કરિ બાસૂ દૂસર ગોમતિ તીર નિવાસૂ
દોહા- પય અહાર ફલ અસન એક નિસિ ભોજન એક લોગ
કરત રામ હિત નેમ બ્રત પરિહરિ ભૂષન ભોગ૧૮૮
સઈ તીર બસિ ચલે બિહાને સૃંગબેરપુર સબ નિઅરાને
સમાચાર સબ સુને નિષાદા હૃદયઁ બિચાર કરઇ સબિષાદા
કારન કવન ભરતુ બન જાહીં હૈ કછુ કપટ ભાઉ મન માહીં
જૌં પૈ જિયઁ ન હોતિ કુટિલાઈ તૌ કત લીન્હ સંગ કટકાઈ
જાનહિં સાનુજ રામહિ મારી કરઉઁ અકંટક રાજુ સુખારી
ભરત ન રાજનીતિ ઉર આની તબ કલંકુ અબ જીવન હાની
સકલ સુરાસુર જુરહિં જુઝારા રામહિ સમર ન જીતનિહારા
કા આચરજુ ભરતુ અસ કરહીં નહિં બિષ બેલિ અમિઅ ફલ ફરહીં
દોહા- અસ બિચારિ ગુહઁ ગ્યાતિ સન કહેઉ સજગ સબ હોહુ
હથવાઁસહુ બોરહુ તરનિ કીજિઅ ઘાટારોહુ૧૮૯
હોહુ સઁજોઇલ રોકહુ ઘાટા ઠાટહુ સકલ મરૈ કે ઠાટા
સનમુખ લોહ ભરત સન લેઊઁ જિઅત ન સુરસરિ ઉતરન દેઊઁ
સમર મરનુ પુનિ સુરસરિ તીરા રામ કાજુ છનભંગુ સરીરા
ભરત ભાઇ નૃપુ મૈ જન નીચૂ બડ઼ેં ભાગ અસિ પાઇઅ મીચૂ
સ્વામિ કાજ કરિહઉઁ રન રારી જસ ધવલિહઉઁ ભુવન દસ ચારી
તજઉઁ પ્રાન રઘુનાથ નિહોરેં દુહૂઁ હાથ મુદ મોદક મોરેં
સાધુ સમાજ ન જાકર લેખા રામ ભગત મહુઁ જાસુ ન રેખા
જાયઁ જિઅત જગ સો મહિ ભારૂ જનની જૌબન બિટપ કુઠારૂ
દોહા- બિગત બિષાદ નિષાદપતિ સબહિ બઢ઼ાઇ ઉછાહુ
સુમિરિ રામ માગેઉ તુરત તરકસ ધનુષ સનાહુ૧૯૦
બેગહુ ભાઇહુ સજહુ સઁજોઊ સુનિ રજાઇ કદરાઇ ન કોઊ
ભલેહિં નાથ સબ કહહિં સહરષા એકહિં એક બઢ઼ાવઇ કરષા
ચલે નિષાદ જોહારિ જોહારી સૂર સકલ રન રૂચઇ રારી
સુમિરિ રામ પદ પંકજ પનહીં ભાથીં બાઁધિ ચઢ઼ાઇન્હિ ધનહીં
અઁગરી પહિરિ કૂઁડ઼િ સિર ધરહીં ફરસા બાઁસ સેલ સમ કરહીં
એક કુસલ અતિ ઓડ઼ન ખાઁડ઼ે કૂદહિ ગગન મનહુઁ છિતિ છાઁડ઼ે
નિજ નિજ સાજુ સમાજુ બનાઈ ગુહ રાઉતહિ જોહારે જાઈ
દેખિ સુભટ સબ લાયક જાને લૈ લૈ નામ સકલ સનમાને
દોહા- ભાઇહુ લાવહુ ધોખ જનિ આજુ કાજ બડ઼ મોહિ
સુનિ સરોષ બોલે સુભટ બીર અધીર ન હોહિ૧૯૧
રામ પ્રતાપ નાથ બલ તોરે કરહિં કટકુ બિનુ ભટ બિનુ ઘોરે
જીવત પાઉ ન પાછેં ધરહીં રુંડ મુંડમય મેદિનિ કરહીં
દીખ નિષાદનાથ ભલ ટોલૂ કહેઉ બજાઉ જુઝાઊ ઢોલૂ
એતના કહત છીંક ભઇ બાઁએ કહેઉ સગુનિઅન્હ ખેત સુહાએ
બૂઢ઼ુ એકુ કહ સગુન બિચારી ભરતહિ મિલિઅ ન હોઇહિ રારી
રામહિ ભરતુ મનાવન જાહીં સગુન કહઇ અસ બિગ્રહુ નાહીં
સુનિ ગુહ કહઇ નીક કહ બૂઢ઼ા સહસા કરિ પછિતાહિં બિમૂઢ઼ા
ભરત સુભાઉ સીલુ બિનુ બૂઝેં બડ઼િ હિત હાનિ જાનિ બિનુ જૂઝેં
દોહા- ગહહુ ઘાટ ભટ સમિટિ સબ લેઉઁ મરમ મિલિ જાઇ
બૂઝિ મિત્ર અરિ મધ્ય ગતિ તસ તબ કરિહઉઁ આઇ૧૯૨
લખન સનેહુ સુભાયઁ સુહાએઁ બૈરુ પ્રીતિ નહિં દુરઇઁ દુરાએઁ
અસ કહિ ભેંટ સઁજોવન લાગે કંદ મૂલ ફલ ખગ મૃગ માગે
મીન પીન પાઠીન પુરાને ભરિ ભરિ ભાર કહારન્હ આને
મિલન સાજુ સજિ મિલન સિધાએ મંગલ મૂલ સગુન સુભ પાએ
દેખિ દૂરિ તેં કહિ નિજ નામૂ કીન્હ મુનીસહિ દંડ પ્રનામૂ
જાનિ રામપ્રિય દીન્હિ અસીસા ભરતહિ કહેઉ બુઝાઇ મુનીસા
રામ સખા સુનિ સંદનુ ત્યાગા ચલે ઉતરિ ઉમગત અનુરાગા
ગાઉઁ જાતિ ગુહઁ નાઉઁ સુનાઈ કીન્હ જોહારુ માથ મહિ લાઈ
દોહા- કરત દંડવત દેખિ તેહિ ભરત લીન્હ ઉર લાઇ
મનહુઁ લખન સન ભેંટ ભઇ પ્રેમ ન હૃદયઁ સમાઇ૧૯૩
ભેંટત ભરતુ તાહિ અતિ પ્રીતી લોગ સિહાહિં પ્રેમ કૈ રીતી
ધન્ય ધન્ય ધુનિ મંગલ મૂલા સુર સરાહિ તેહિ બરિસહિં ફૂલા
લોક બેદ સબ ભાઁતિહિં નીચા જાસુ છાઁહ છુઇ લેઇઅ સીંચા
તેહિ ભરિ અંક રામ લઘુ ભ્રાતા મિલત પુલક પરિપૂરિત ગાતા
રામ રામ કહિ જે જમુહાહીં તિન્હહિ ન પાપ પુંજ સમુહાહીં
યહ તૌ રામ લાઇ ઉર લીન્હા કુલ સમેત જગુ પાવન કીન્હા
કરમનાસ જલુ સુરસરિ પરઈ તેહિ કો કહહુ સીસ નહિં ધરઈ
ઉલટા નામુ જપત જગુ જાના બાલમીકિ ભએ બ્રહ્મ સમાના
દોહા- સ્વપચ સબર ખસ જમન જડ઼ પાવઁર કોલ કિરાત
રામુ કહત પાવન પરમ હોત ભુવન બિખ્યાત૧૯૪
નહિં અચિરજુ જુગ જુગ ચલિ આઈ કેહિ ન દીન્હિ રઘુબીર બડ઼ાઈ
રામ નામ મહિમા સુર કહહીં સુનિ સુનિ અવધલોગ સુખુ લહહીં
રામસખહિ મિલિ ભરત સપ્રેમા પૂઁછી કુસલ સુમંગલ ખેમા
દેખિ ભરત કર સીલ સનેહૂ ભા નિષાદ તેહિ સમય બિદેહૂ
સકુચ સનેહુ મોદુ મન બાઢ઼ા ભરતહિ ચિતવત એકટક ઠાઢ઼ા
ધરિ ધીરજુ પદ બંદિ બહોરી બિનય સપ્રેમ કરત કર જોરી
કુસલ મૂલ પદ પંકજ પેખી મૈં તિહુઁ કાલ કુસલ નિજ લેખી
અબ પ્રભુ પરમ અનુગ્રહ તોરેં સહિત કોટિ કુલ મંગલ મોરેં
દોહા- સમુઝિ મોરિ કરતૂતિ કુલુ પ્રભુ મહિમા જિયઁ જોઇ
જો ન ભજઇ રઘુબીર પદ જગ બિધિ બંચિત સોઇ૧૯૫
કપટી કાયર કુમતિ કુજાતી લોક બેદ બાહેર સબ ભાઁતી
રામ કીન્હ આપન જબહી તેં ભયઉઁ ભુવન ભૂષન તબહી તેં
દેખિ પ્રીતિ સુનિ બિનય સુહાઈ મિલેઉ બહોરિ ભરત લઘુ ભાઈ
કહિ નિષાદ નિજ નામ સુબાનીં સાદર સકલ જોહારીં રાનીં
જાનિ લખન સમ દેહિં અસીસા જિઅહુ સુખી સય લાખ બરીસા
નિરખિ નિષાદુ નગર નર નારી ભએ સુખી જનુ લખનુ નિહારી
કહહિં લહેઉ એહિં જીવન લાહૂ ભેંટેઉ રામભદ્ર ભરિ બાહૂ
સુનિ નિષાદુ નિજ ભાગ બડ઼ાઈ પ્રમુદિત મન લઇ ચલેઉ લેવાઈ
દોહા- સનકારે સેવક સકલ ચલે સ્વામિ રુખ પાઇ
ઘર તરુ તર સર બાગ બન બાસ બનાએન્હિ જાઇ૧૯૬
સૃંગબેરપુર ભરત દીખ જબ ભે સનેહઁ સબ અંગ સિથિલ તબ
સોહત દિએઁ નિષાદહિ લાગૂ જનુ તનુ ધરેં બિનય અનુરાગૂ
એહિ બિધિ ભરત સેનુ સબુ સંગા દીખિ જાઇ જગ પાવનિ ગંગા
રામઘાટ કહઁ કીન્હ પ્રનામૂ ભા મનુ મગનુ મિલે જનુ રામૂ
કરહિં પ્રનામ નગર નર નારી મુદિત બ્રહ્મમય બારિ નિહારી
કરિ મજ્જનુ માગહિં કર જોરી રામચંદ્ર પદ પ્રીતિ ન થોરી
ભરત કહેઉ સુરસરિ તવ રેનૂ સકલ સુખદ સેવક સુરધેનૂ
જોરિ પાનિ બર માગઉઁ એહૂ સીય રામ પદ સહજ સનેહૂ
દોહા- એહિ બિધિ મજ્જનુ ભરતુ કરિ ગુર અનુસાસન પાઇ
માતુ નહાનીં જાનિ સબ ડેરા ચલે લવાઇ૧૯૭
જહઁ તહઁ લોગન્હ ડેરા કીન્હા ભરત સોધુ સબહી કર લીન્હા
સુર સેવા કરિ આયસુ પાઈ રામ માતુ પહિં ગે દોઉ ભાઈ
ચરન ચાઁપિ કહિ કહિ મૃદુ બાની જનનીં સકલ ભરત સનમાની
ભાઇહિ સૌંપિ માતુ સેવકાઈ આપુ નિષાદહિ લીન્હ બોલાઈ
ચલે સખા કર સોં કર જોરેં સિથિલ સરીર સનેહ ન થોરેં
પૂઁછત સખહિ સો ઠાઉઁ દેખાઊ નેકુ નયન મન જરનિ જુડ઼ાઊ
જહઁ સિય રામુ લખનુ નિસિ સોએ કહત ભરે જલ લોચન કોએ
ભરત બચન સુનિ ભયઉ બિષાદૂ તુરત તહાઁ લઇ ગયઉ નિષાદૂ
દોહા- જહઁ સિંસુપા પુનીત તર રઘુબર કિય બિશ્રામુ
અતિ સનેહઁ સાદર ભરત કીન્હેઉ દંડ પ્રનામુ૧૯૮
કુસ સાઁથરીíનિહારિ સુહાઈ કીન્હ પ્રનામુ પ્રદચ્છિન જાઈ
ચરન રેખ રજ આઁખિન્હ લાઈ બનઇ ન કહત પ્રીતિ અધિકાઈ
કનક બિંદુ દુઇ ચારિક દેખે રાખે સીસ સીય સમ લેખે
સજલ બિલોચન હૃદયઁ ગલાની કહત સખા સન બચન સુબાની
શ્રીહત સીય બિરહઁ દુતિહીના જથા અવધ નર નારિ બિલીના
પિતા જનક દેઉઁ પટતર કેહી કરતલ ભોગુ જોગુ જગ જેહી
સસુર ભાનુકુલ ભાનુ ભુઆલૂ જેહિ સિહાત અમરાવતિપાલૂ
પ્રાનનાથુ રઘુનાથ ગોસાઈ જો બડ઼ હોત સો રામ બડ઼ાઈ
દોહા- પતિ દેવતા સુતીય મનિ સીય સાઁથરી દેખિ
બિહરત હ્રદઉ ન હહરિ હર પબિ તેં કઠિન બિસેષિ૧૯૯
લાલન જોગુ લખન લઘુ લોને ભે ન ભાઇ અસ અહહિં ન હોને
પુરજન પ્રિય પિતુ માતુ દુલારે સિય રઘુબરહિ પ્રાનપિઆરે
મૃદુ મૂરતિ સુકુમાર સુભાઊ તાત બાઉ તન લાગ ન કાઊ
તે બન સહહિં બિપતિ સબ ભાઁતી નિદરે કોટિ કુલિસ એહિં છાતી
રામ જનમિ જગુ કીન્હ ઉજાગર રૂપ સીલ સુખ સબ ગુન સાગર
પુરજન પરિજન ગુર પિતુ માતા રામ સુભાઉ સબહિ સુખદાતા
બૈરિઉ રામ બડ઼ાઈ કરહીં બોલનિ મિલનિ બિનય મન હરહીં
સારદ કોટિ કોટિ સત સેષા કરિ ન સકહિં પ્રભુ ગુન ગન લેખા
દોહા- સુખસ્વરુપ રઘુબંસમનિ મંગલ મોદ નિધાન
તે સોવત કુસ ડાસિ મહિ બિધિ ગતિ અતિ બલવાન૨૦૦
રામ સુના દુખુ કાન ન કાઊ જીવનતરુ જિમિ જોગવઇ રાઊ
પલક નયન ફનિ મનિ જેહિ ભાઁતી જોગવહિં જનનિ સકલ દિન રાતી
તે અબ ફિરત બિપિન પદચારી કંદ મૂલ ફલ ફૂલ અહારી
ધિગ કૈકેઈ અમંગલ મૂલા ભઇસિ પ્રાન પ્રિયતમ પ્રતિકૂલા
મૈં ધિગ ધિગ અઘ ઉદધિ અભાગી સબુ ઉતપાતુ ભયઉ જેહિ લાગી
કુલ કલંકુ કરિ સૃજેઉ બિધાતાઁ સાઇઁદોહ મોહિ કીન્હ કુમાતાઁ
સુનિ સપ્રેમ સમુઝાવ નિષાદૂ નાથ કરિઅ કત બાદિ બિષાદૂ
રામ તુમ્હહિ પ્રિય તુમ્હ પ્રિય રામહિ યહ નિરજોસુ દોસુ બિધિ બામહિ
છંદ- બિધિ બામ કી કરની કઠિન જેંહિં માતુ કીન્હી બાવરી
તેહિ રાતિ પુનિ પુનિ કરહિં પ્રભુ સાદર સરહના રાવરી
તુલસી ન તુમ્હ સો રામ પ્રીતમુ કહતુ હૌં સૌહેં કિએઁ
પરિનામ મંગલ જાનિ અપને આનિએ ધીરજુ હિએઁ
સોરઠા- -અંતરજામી રામુ સકુચ સપ્રેમ કૃપાયતન
ચલિઅ કરિઅ બિશ્રામુ યહ બિચારિ દૃઢ઼ આનિ મન૨૦૧
સખા બચન સુનિ ઉર ધરિ ધીરા બાસ ચલે સુમિરત રઘુબીરા
યહ સુધિ પાઇ નગર નર નારી ચલે બિલોકન આરત ભારી
પરદખિના કરિ કરહિં પ્રનામા દેહિં કૈકઇહિ ખોરિ નિકામા
ભરી ભરિ બારિ બિલોચન લેંહીં બામ બિધાતાહિ દૂષન દેહીં
એક સરાહહિં ભરત સનેહૂ કોઉ કહ નૃપતિ નિબાહેઉ નેહૂ
નિંદહિં આપુ સરાહિ નિષાદહિ કો કહિ સકઇ બિમોહ બિષાદહિ
એહિ બિધિ રાતિ લોગુ સબુ જાગા ભા ભિનુસાર ગુદારા લાગા
ગુરહિ સુનાવઁ ચઢ઼ાઇ સુહાઈં નઈં નાવ સબ માતુ ચઢ઼ાઈં
દંડ ચારિ મહઁ ભા સબુ પારા ઉતરિ ભરત તબ સબહિ સઁભારા
દોહા- પ્રાતક્રિયા કરિ માતુ પદ બંદિ ગુરહિ સિરુ નાઇ
આગેં કિએ નિષાદ ગન દીન્હેઉ કટકુ ચલાઇ૨૦૨
કિયઉ નિષાદનાથુ અગુઆઈં માતુ પાલકીં સકલ ચલાઈં
સાથ બોલાઇ ભાઇ લઘુ દીન્હા બિપ્રન્હ સહિત ગવનુ ગુર કીન્હા
આપુ સુરસરિહિ કીન્હ પ્રનામૂ સુમિરે લખન સહિત સિય રામૂ
ગવને ભરત પયોદેહિં પાએ કોતલ સંગ જાહિં ડોરિઆએ
કહહિં સુસેવક બારહિં બારા હોઇઅ નાથ અસ્વ અસવારા
રામુ પયોદેહિ પાયઁ સિધાએ હમ કહઁ રથ ગજ બાજિ બનાએ
સિર ભર જાઉઁ ઉચિત અસ મોરા સબ તેં સેવક ધરમુ કઠોરા
દેખિ ભરત ગતિ સુનિ મૃદુ બાની સબ સેવક ગન ગરહિં ગલાની
દોહા- ભરત તીસરે પહર કહઁ કીન્હ પ્રબેસુ પ્રયાગ
કહત રામ સિય રામ સિય ઉમગિ ઉમગિ અનુરાગ૨૦૩
ઝલકા ઝલકત પાયન્હ કૈંસેં પંકજ કોસ ઓસ કન જૈસેં
ભરત પયાદેહિં આએ આજૂ ભયઉ દુખિત સુનિ સકલ સમાજૂ
ખબરિ લીન્હ સબ લોગ નહાએ કીન્હ પ્રનામુ ત્રિબેનિહિં આએ
સબિધિ સિતાસિત નીર નહાને દિએ દાન મહિસુર સનમાને
દેખત સ્યામલ ધવલ હલોરે પુલકિ સરીર ભરત કર જોરે
સકલ કામ પ્રદ તીરથરાઊ બેદ બિદિત જગ પ્રગટ પ્રભાઊ
માગઉઁ ભીખ ત્યાગિ નિજ ધરમૂ આરત કાહ ન કરઇ કુકરમૂ
અસ જિયઁ જાનિ સુજાન સુદાની સફલ કરહિં જગ જાચક બાની
દોહા- અરથ ન ધરમ ન કામ રુચિ ગતિ ન ચહઉઁ નિરબાન
જનમ જનમ રતિ રામ પદ યહ બરદાનુ ન આન૨૦૪
જાનહુઁ રામુ કુટિલ કરિ મોહી લોગ કહઉ ગુર સાહિબ દ્રોહી
સીતા રામ ચરન રતિ મોરેં અનુદિન બઢ઼ઉ અનુગ્રહ તોરેં
જલદુ જનમ ભરિ સુરતિ બિસારઉ જાચત જલુ પબિ પાહન ડારઉ
ચાતકુ રટનિ ઘટેં ઘટિ જાઈ બઢ઼ે પ્રેમુ સબ ભાઁતિ ભલાઈ
કનકહિં બાન ચઢ઼ઇ જિમિ દાહેં તિમિ પ્રિયતમ પદ નેમ નિબાહેં
ભરત બચન સુનિ માઝ ત્રિબેની ભઇ મૃદુ બાનિ સુમંગલ દેની
તાત ભરત તુમ્હ સબ બિધિ સાધૂ રામ ચરન અનુરાગ અગાધૂ
બાદ ગલાનિ કરહુ મન માહીં તુમ્હ સમ રામહિ કોઉ પ્રિય નાહીં
દોહા- તનુ પુલકેઉ હિયઁ હરષુ સુનિ બેનિ બચન અનુકૂલ
ભરત ધન્ય કહિ ધન્ય સુર હરષિત બરષહિં ફૂલ૨૦૫
પ્રમુદિત તીરથરાજ નિવાસી બૈખાનસ બટુ ગૃહી ઉદાસી
કહહિં પરસપર મિલિ દસ પાઁચા ભરત સનેહ સીલુ સુચિ સાઁચા
સુનત રામ ગુન ગ્રામ સુહાએ ભરદ્વાજ મુનિબર પહિં આએ
દંડ પ્રનામુ કરત મુનિ દેખે મૂરતિમંત ભાગ્ય નિજ લેખે
ધાઇ ઉઠાઇ લાઇ ઉર લીન્હે દીન્હિ અસીસ કૃતારથ કીન્હે
આસનુ દીન્હ નાઇ સિરુ બૈઠે ચહત સકુચ ગૃહઁ જનુ ભજિ પૈઠે
મુનિ પૂઁછબ કછુ યહ બડ઼ સોચૂ બોલે રિષિ લખિ સીલુ સઁકોચૂ
સુનહુ ભરત હમ સબ સુધિ પાઈ બિધિ કરતબ પર કિછુ ન બસાઈ
દોહા- તુમ્હ ગલાનિ જિયઁ જનિ કરહુ સમુઝી માતુ કરતૂતિ
તાત કૈકઇહિ દોસુ નહિં ગઈ ગિરા મતિ ધૂતિ૨૦૬
યહઉ કહત ભલ કહિહિ ન કોઊ લોકુ બેદ બુધ સંમત દોઊ
તાત તુમ્હાર બિમલ જસુ ગાઈ પાઇહિ લોકઉ બેદુ બડ઼ાઈ
લોક બેદ સંમત સબુ કહઈ જેહિ પિતુ દેઇ રાજુ સો લહઈ
રાઉ સત્યબ્રત તુમ્હહિ બોલાઈ દેત રાજુ સુખુ ધરમુ બડ઼ાઈ
રામ ગવનુ બન અનરથ મૂલા જો સુનિ સકલ બિસ્વ ભઇ સૂલા
સો ભાવી બસ રાનિ અયાની કરિ કુચાલિ અંતહુઁ પછિતાની
તહઁઉઁ તુમ્હાર અલપ અપરાધૂ કહૈ સો અધમ અયાન અસાધૂ
કરતેહુ રાજુ ત તુમ્હહિ ન દોષૂ રામહિ હોત સુનત સંતોષૂ
દોહા- અબ અતિ કીન્હેહુ ભરત ભલ તુમ્હહિ ઉચિત મત એહુ
સકલ સુમંગલ મૂલ જગ રઘુબર ચરન સનેહુ૨૦૭
સો તુમ્હાર ધનુ જીવનુ પ્રાના ભૂરિભાગ કો તુમ્હહિ સમાના
યહ તમ્હાર આચરજુ ન તાતા દસરથ સુઅન રામ પ્રિય ભ્રાતા
સુનહુ ભરત રઘુબર મન માહીં પેમ પાત્રુ તુમ્હ સમ કોઉ નાહીં
લખન રામ સીતહિ અતિ પ્રીતી નિસિ સબ તુમ્હહિ સરાહત બીતી
જાના મરમુ નહાત પ્રયાગા મગન હોહિં તુમ્હરેં અનુરાગા
તુમ્હ પર અસ સનેહુ રઘુબર કેં સુખ જીવન જગ જસ જડ઼ નર કેં
યહ ન અધિક રઘુબીર બડ઼ાઈ પ્રનત કુટુંબ પાલ રઘુરાઈ
તુમ્હ તૌ ભરત મોર મત એહૂ ધરેં દેહ જનુ રામ સનેહૂ
દોહા- તુમ્હ કહઁ ભરત કલંક યહ હમ સબ કહઁ ઉપદેસુ
રામ ભગતિ રસ સિદ્ધિ હિત ભા યહ સમઉ ગનેસુ૨૦૮
નવ બિધુ બિમલ તાત જસુ તોરા રઘુબર કિંકર કુમુદ ચકોરા
ઉદિત સદા અઁથઇહિ કબહૂઁ ના ઘટિહિ ન જગ નભ દિન દિન દૂના
કોક તિલોક પ્રીતિ અતિ કરિહી પ્રભુ પ્રતાપ રબિ છબિહિ ન હરિહી
નિસિ દિન સુખદ સદા સબ કાહૂ ગ્રસિહિ ન કૈકઇ કરતબુ રાહૂ
પૂરન રામ સુપેમ પિયૂષા ગુર અવમાન દોષ નહિં દૂષા
રામ ભગત અબ અમિઅઁ અઘાહૂઁ કીન્હેહુ સુલભ સુધા બસુધાહૂઁ
ભૂપ ભગીરથ સુરસરિ આની સુમિરત સકલ સુંમગલ ખાની
દસરથ ગુન ગન બરનિ ન જાહીં અધિકુ કહા જેહિ સમ જગ નાહીં
દોહા- જાસુ સનેહ સકોચ બસ રામ પ્રગટ ભએ આઇ
જે હર હિય નયનનિ કબહુઁ નિરખે નહીં અઘાઇ૨૦૯
કીરતિ બિધુ તુમ્હ કીન્હ અનૂપા જહઁ બસ રામ પેમ મૃગરૂપા
તાત ગલાનિ કરહુ જિયઁ જાએઁ ડરહુ દરિદ્રહિ પારસુ પાએઁ
સુનહુ ભરત હમ ઝૂઠ ન કહહીં ઉદાસીન તાપસ બન રહહીં
સબ સાધન કર સુફલ સુહાવા લખન રામ સિય દરસનુ પાવા
તેહિ ફલ કર ફલુ દરસ તુમ્હારા સહિત પયાગ સુભાગ હમારા
ભરત ધન્ય તુમ્હ જસુ જગુ જયઊ કહિ અસ પેમ મગન પુનિ ભયઊ
સુનિ મુનિ બચન સભાસદ હરષે સાધુ સરાહિ સુમન સુર બરષે
ધન્ય ધન્ય ધુનિ ગગન પયાગા સુનિ સુનિ ભરતુ મગન અનુરાગા
દોહા- પુલક ગાત હિયઁ રામુ સિય સજલ સરોરુહ નૈન
કરિ પ્રનામુ મુનિ મંડલિહિ બોલે ગદગદ બૈન૨૧૦
મુનિ સમાજુ અરુ તીરથરાજૂ સાઁચિહુઁ સપથ અઘાઇ અકાજૂ
એહિં થલ જૌં કિછુ કહિઅ બનાઈ એહિ સમ અધિક ન અઘ અધમાઈ
તુમ્હ સર્બગ્ય કહઉઁ સતિભાઊ ઉર અંતરજામી રઘુરાઊ
મોહિ ન માતુ કરતબ કર સોચૂ નહિં દુખુ જિયઁ જગુ જાનિહિ પોચૂ
નાહિન ડરુ બિગરિહિ પરલોકૂ પિતહુ મરન કર મોહિ ન સોકૂ
સુકૃત સુજસ ભરિ ભુઅન સુહાએ લછિમન રામ સરિસ સુત પાએ
રામ બિરહઁ તજિ તનુ છનભંગૂ ભૂપ સોચ કર કવન પ્રસંગૂ
રામ લખન સિય બિનુ પગ પનહીં કરિ મુનિ બેષ ફિરહિં બન બનહી
દોહા- અજિન બસન ફલ અસન મહિ સયન ડાસિ કુસ પાત
બસિ તરુ તર નિત સહત હિમ આતપ બરષા બાત૨૧૧
એહિ દુખ દાહઁ દહઇ દિન છાતી ભૂખ ન બાસર નીદ ન રાતી
એહિ કુરોગ કર ઔષધુ નાહીં સોધેઉઁ સકલ બિસ્વ મન માહીં
માતુ કુમત બઢ઼ઈ અઘ મૂલા તેહિં હમાર હિત કીન્હ બઁસૂલા
કલિ કુકાઠ કર કીન્હ કુજંત્રૂ ગાડ઼િ અવધિ પઢ઼િ કઠિન કુમંત્રુ
મોહિ લગિ યહુ કુઠાટુ તેહિં ઠાટા ઘાલેસિ સબ જગુ બારહબાટા
મિટઇ કુજોગુ રામ ફિરિ આએઁ બસઇ અવધ નહિં આન ઉપાએઁ
ભરત બચન સુનિ મુનિ સુખુ પાઈ સબહિં કીન્હ બહુ ભાઁતિ બડ઼ાઈ
તાત કરહુ જનિ સોચુ બિસેષી સબ દુખુ મિટહિ રામ પગ દેખી
દોહા- કરિ પ્રબોધ મુનિબર કહેઉ અતિથિ પેમપ્રિય હોહુ
કંદ મૂલ ફલ ફૂલ હમ દેહિં લેહુ કરિ છોહુ૨૧૨
સુનિ મુનિ બચન ભરત હિઁય સોચૂ ભયઉ કુઅવસર કઠિન સઁકોચૂ
જાનિ ગરુઇ ગુર ગિરા બહોરી ચરન બંદિ બોલે કર જોરી
સિર ધરિ આયસુ કરિઅ તુમ્હારા પરમ ધરમ યહુ નાથ હમારા
ભરત બચન મુનિબર મન ભાએ સુચિ સેવક સિષ નિકટ બોલાએ
ચાહિએ કીન્હ ભરત પહુનાઈ કંદ મૂલ ફલ આનહુ જાઈ
ભલેહીં નાથ કહિ તિન્હ સિર નાએ પ્રમુદિત નિજ નિજ કાજ સિધાએ
મુનિહિ સોચ પાહુન બડ઼ નેવતા તસિ પૂજા ચાહિઅ જસ દેવતા
સુનિ રિધિ સિધિ અનિમાદિક આઈ આયસુ હોઇ સો કરહિં ગોસાઈ
દોહા- રામ બિરહ બ્યાકુલ ભરતુ સાનુજ સહિત સમાજ
પહુનાઈ કરિ હરહુ શ્રમ કહા મુદિત મુનિરાજ૨૧૩
રિધિ સિધિ સિર ધરિ મુનિબર બાની બડ઼ભાગિનિ આપુહિ અનુમાની
કહહિં પરસપર સિધિ સમુદાઈ અતુલિત અતિથિ રામ લઘુ ભાઈ
મુનિ પદ બંદિ કરિઅ સોઇ આજૂ હોઇ સુખી સબ રાજ સમાજૂ
અસ કહિ રચેઉ રુચિર ગૃહ નાના જેહિ બિલોકિ બિલખાહિં બિમાના
ભોગ બિભૂતિ ભૂરિ ભરિ રાખે દેખત જિન્હહિ અમર અભિલાષે
દાસીં દાસ સાજુ સબ લીન્હેં જોગવત રહહિં મનહિ મનુ દીન્હેં
સબ સમાજુ સજિ સિધિ પલ માહીં જે સુખ સુરપુર સપનેહુઁ નાહીં
પ્રથમહિં બાસ દિએ સબ કેહી સુંદર સુખદ જથા રુચિ જેહી
દોહા- બહુરિ સપરિજન ભરત કહુઁ રિષિ અસ આયસુ દીન્હ
બિધિ બિસમય દાયકુ બિભવ મુનિબર તપબલ કીન્હ૨૧૪
મુનિ પ્રભાઉ જબ ભરત બિલોકા સબ લઘુ લગે લોકપતિ લોકા
સુખ સમાજુ નહિં જાઇ બખાની દેખત બિરતિ બિસારહીં ગ્યાની
આસન સયન સુબસન બિતાના બન બાટિકા બિહગ મૃગ નાના
સુરભિ ફૂલ ફલ અમિઅ સમાના બિમલ જલાસય બિબિધ બિધાના
અસન પાન સુચ અમિઅ અમી સે દેખિ લોગ સકુચાત જમી સે
સુર સુરભી સુરતરુ સબહી કેં લખિ અભિલાષુ સુરેસ સચી કેં
રિતુ બસંત બહ ત્રિબિધ બયારી સબ કહઁ સુલભ પદારથ ચારી
સ્ત્રક ચંદન બનિતાદિક ભોગા દેખિ હરષ બિસમય બસ લોગા
દોહા- સંપત ચકઈ ભરતુ ચક મુનિ આયસ ખેલવાર
તેહિ નિસિ આશ્રમ પિંજરાઁ રાખે ભા ભિનુસાર૨૧૫
માસપારાયણ, ઉન્નીસવાઁ વિશ્રામ