શ્રી રામચરિત માનસ/ ત્રીજો વિશ્ચામ
| શ્રી રામચરિત માનસ ત્રીજો વિશ્ચામ ગોસ્વામી તુલસીદાસ |
૨. અયોધ્યા કાન્ડ → |
<poem>
દ્રિતિય સોપાન (બાલકાણ્ડ)
ચૌપાઈ
સતીં સમુઝિ રઘુબીર પ્રભાઊ, ભય બસ સિવ સન કીન્હ દુરાઊ || કછુ ન પરીછા લીન્હિ ગોસાઈ, કીન્હ પ્રનામુ તુમ્હારિહિ નાઈ ||૧||
જો તુમ્હ કહા સો મૃષા ન હોઈ, મોરેં મન પ્રતીતિ અતિ સોઈ || તબ સંકર દેખેઉ ધરિ ધ્યાના, સતીં જો કીન્હ ચરિત સબ જાના ||૨||
બહુરિ રામમાયહિ સિરુ નાવા, પ્રેરિ સતિહિ જેહિં ઝૂઁઠ કહાવા || હરિ ઇચ્છા ભાવી બલવાના, હૃદયઁ બિચારત સંભુ સુજાના ||૩||
સતીં કીન્હ સીતા કર બેષા, સિવ ઉર ભયઉ બિષાદ બિસેષા || જૌં અબ કરઉઁ સતી સન પ્રીતી, મિટઇ ભગતિ પથુ હોઇ અનીતી ||૪||
દોહો
પરમ પુનીત ન જાઇ તજિ કિએઁ પ્રેમ બડ પાપુ | પ્રગટિ ન કહત મહેસુ કછુ હૃદયઁ અધિક સંતાપુ ||56||
ચૌપાઈ
તબ સંકર પ્રભુ પદ સિરુ નાવા, સુમિરત રામુ હૃદયઁ અસ આવા || એહિં તન સતિહિ ભેટ મોહિ નાહીં, સિવ સંકલ્પુ કીન્હ મન માહીં ||૧||
અસ બિચારિ સંકરુ મતિધીરા, ચલે ભવન સુમિરત રઘુબીરા || ચલત ગગન ભૈ ગિરા સુહાઈ, જય મહેસ ભલિ ભગતિ દૃઢાઈ ||૨||
અસ પન તુમ્હ બિનુ કરઇ કો આના, રામભગત સમરથ ભગવાના || સુનિ નભગિરા સતી ઉર સોચા, પૂછા સિવહિ સમેત સકોચા ||૩||
કીન્હ કવન પન કહહુ કૃપાલા, સત્યધામ પ્રભુ દીનદયાલા || જદપિ સતીં પૂછા બહુ ભાઁતી, તદપિ ન કહેઉ ત્રિપુર આરાતી ||૪||
દોહો
સતીં હૃદય અનુમાન કિય સબુ જાનેઉ સર્બગ્ય | કીન્હ કપટુ મૈં સંભુ સન નારિ સહજ જ અગ્ય ||57(ક)||
–*–*– હૃદયઁ સોચુ સમુઝત નિજ કરની ચિંતા અમિત જાઇ નહિ બરની કૃપાસિંધુ સિવ પરમ અગાધા પ્રગટ ન કહેઉ મોર અપરાધા સંકર રુખ અવલોકિ ભવાની પ્રભુ મોહિ તજેઉ હૃદયઁ અકુલાની નિજ અઘ સમુઝિ ન કછુ કહિ જાઈ તપઇ અવાઁ ઇવ ઉર અધિકાઈ સતિહિ સસોચ જાનિ બૃષકેતૂ કહીં કથા સુંદર સુખ હેતૂ બરનત પંથ બિબિધ ઇતિહાસા બિસ્વનાથ પહુઁચે કૈલાસા તહઁ પુનિ સંભુ સમુઝિ પન આપન બૈઠે બટ તર કરિ કમલાસન સંકર સહજ સરુપ સમ્હારા લાગિ સમાધિ અખંડ અપારા દો0-સતી બસહિ કૈલાસ તબ અધિક સોચુ મન માહિં મરમુ ન કોઊ જાન કછુ જુગ સમ દિવસ સિરાહિં58 –*–*– નિત નવ સોચુ સતીં ઉર ભારા કબ જૈહઉઁ દુખ સાગર પારા મૈં જો કીન્હ રઘુપતિ અપમાના પુનિપતિ બચનુ મૃષા કરિ જાના સો ફલુ મોહિ બિધાતાઁ દીન્હા જો કછુ ઉચિત રહા સોઇ કીન્હા અબ બિધિ અસ બૂઝિઅ નહિ તોહી સંકર બિમુખ જિઆવસિ મોહી કહિ ન જાઈ કછુ હૃદય ગલાની મન મહુઁ રામાહિ સુમિર સયાની જૌ પ્રભુ દીનદયાલુ કહાવા આરતી હરન બેદ જસુ ગાવા તૌ મૈં બિનય કરઉઁ કર જોરી છૂટઉ બેગિ દેહ યહ મોરી જૌં મોરે સિવ ચરન સનેહૂ મન ક્રમ બચન સત્ય બ્રતુ એહૂ દો0- તૌ સબદરસી સુનિઅ પ્રભુ કરઉ સો બેગિ ઉપાઇ હોઇ મરનુ જેહી બિનહિં શ્રમ દુસહ બિપત્તિ બિહાઇ59 સો0-જલુ પય સરિસ બિકાઇ દેખહુ પ્રીતિ કિ રીતિ ભલિ બિલગ હોઇ રસુ જાઇ કપટ ખટાઈ પરત પુનિ57ખ –*–*– એહિ બિધિ દુખિત પ્રજેસકુમારી અકથનીય દારુન દુખુ ભારી બીતેં સંબત સહસ સતાસી તજી સમાધિ સંભુ અબિનાસી રામ નામ સિવ સુમિરન લાગે જાનેઉ સતીં જગતપતિ જાગે જાઇ સંભુ પદ બંદનુ કીન્હી સનમુખ સંકર આસનુ દીન્હા લગે કહન હરિકથા રસાલા દચ્છ પ્રજેસ ભએ તેહિ કાલા દેખા બિધિ બિચારિ સબ લાયક દચ્છહિ કીન્હ પ્રજાપતિ નાયક બ અધિકાર દચ્છ જબ પાવા અતિ અભિમાનુ હૃદયઁ તબ આવા નહિં કોઉ અસ જનમા જગ માહીં પ્રભુતા પાઇ જાહિ મદ નાહીં દો0- દચ્છ લિએ મુનિ બોલિ સબ કરન લગે બ જાગ નેવતે સાદર સકલ સુર જે પાવત મખ ભાગ60 –*–*–
કિંનર નાગ સિદ્ધ ગંધર્બા બધુન્હ સમેત ચલે સુર સર્બા બિષ્નુ બિરંચિ મહેસુ બિહાઈ ચલે સકલ સુર જાન બનાઈ સતીં બિલોકે બ્યોમ બિમાના જાત ચલે સુંદર બિધિ નાના સુર સુંદરી કરહિં કલ ગાના સુનત શ્રવન છૂટહિં મુનિ ધ્યાના પૂછેઉ તબ સિવઁ કહેઉ બખાની પિતા જગ્ય સુનિ કછુ હરષાની જૌં મહેસુ મોહિ આયસુ દેહીં કુછ દિન જાઇ રહૌં મિસ એહીં પતિ પરિત્યાગ હૃદય દુખુ ભારી કહઇ ન નિજ અપરાધ બિચારી બોલી સતી મનોહર બાની ભય સંકોચ પ્રેમ રસ સાની દો0-પિતા ભવન ઉત્સવ પરમ જૌં પ્રભુ આયસુ હોઇ તૌ મૈ જાઉઁ કૃપાયતન સાદર દેખન સોઇ61 –*–*– કહેહુ નીક મોરેહુઁ મન ભાવા યહ અનુચિત નહિં નેવત પઠાવા દચ્છ સકલ નિજ સુતા બોલાઈ હમરેં બયર તુમ્હઉ બિસરાઈ બ્રહ્મસભાઁ હમ સન દુખુ માના તેહિ તેં અજહુઁ કરહિં અપમાના જૌં બિનુ બોલેં જાહુ ભવાની રહઇ ન સીલુ સનેહુ ન કાની જદપિ મિત્ર પ્રભુ પિતુ ગુર ગેહા જાઇઅ બિનુ બોલેહુઁ ન સઁદેહા તદપિ બિરોધ માન જહઁ કોઈ તહાઁ ગએઁ કલ્યાનુ ન હોઈ ભાઁતિ અનેક સંભુ સમુઝાવા ભાવી બસ ન ગ્યાનુ ઉર આવા કહ પ્રભુ જાહુ જો બિનહિં બોલાએઁ નહિં ભલિ બાત હમારે ભાએઁ દો0-કહિ દેખા હર જતન બહુ રહઇ ન દચ્છકુમારિ દિએ મુખ્ય ગન સંગ તબ બિદા કીન્હ ત્રિપુરારિ62 –*–*– પિતા ભવન જબ ગઈ ભવાની દચ્છ ત્રાસ કાહુઁ ન સનમાની સાદર ભલેહિં મિલી એક માતા ભગિનીં મિલીં બહુત મુસુકાતા દચ્છ ન કછુ પૂછી કુસલાતા સતિહિ બિલોકિ જરે સબ ગાતા સતીં જાઇ દેખેઉ તબ જાગા કતહુઁ ન દીખ સંભુ કર ભાગા તબ ચિત ચેઉ જો સંકર કહેઊ પ્રભુ અપમાનુ સમુઝિ ઉર દહેઊ પાછિલ દુખુ ન હૃદયઁ અસ બ્યાપા જસ યહ ભયઉ મહા પરિતાપા જદ્યપિ જગ દારુન દુખ નાના સબ તેં કઠિન જાતિ અવમાના સમુઝિ સો સતિહિ ભયઉ અતિ ક્રોધા બહુ બિધિ જનનીં કીન્હ પ્રબોધા દો0-સિવ અપમાનુ ન જાઇ સહિ હૃદયઁ ન હોઇ પ્રબોધ સકલ સભહિ હઠિ હટકિ તબ બોલીં બચન સક્રોધ63 –*–*– સુનહુ સભાસદ સકલ મુનિંદા કહી સુની જિન્હ સંકર નિંદા સો ફલુ તુરત લહબ સબ કાહૂઁ ભલી ભાઁતિ પછિતાબ પિતાહૂઁ સંત સંભુ શ્રીપતિ અપબાદા સુનિઅ જહાઁ તહઁ અસિ મરજાદા કાટિઅ તાસુ જીભ જો બસાઈ શ્રવન મૂદિ ન ત ચલિઅ પરાઈ જગદાતમા મહેસુ પુરારી જગત જનક સબ કે હિતકારી પિતા મંદમતિ નિંદત તેહી દચ્છ સુક્ર સંભવ યહ દેહી તજિહઉઁ તુરત દેહ તેહિ હેતૂ ઉર ધરિ ચંદ્રમૌલિ બૃષકેતૂ અસ કહિ જોગ અગિનિ તનુ જારા ભયઉ સકલ મખ હાહાકારા દો0-સતી મરનુ સુનિ સંભુ ગન લગે કરન મખ ખીસ જગ્ય બિધંસ બિલોકિ ભૃગુ રચ્છા કીન્હિ મુનીસ64 –*–*– સમાચાર સબ સંકર પાએ બીરભદ્રુ કરિ કોપ પઠાએ જગ્ય બિધંસ જાઇ તિન્હ કીન્હા સકલ સુરન્હ બિધિવત ફલુ દીન્હા ભે જગબિદિત દચ્છ ગતિ સોઈ જસિ કછુ સંભુ બિમુખ કૈ હોઈ યહ ઇતિહાસ સકલ જગ જાની તાતે મૈં સંછેપ બખાની સતીં મરત હરિ સન બરુ માગા જનમ જનમ સિવ પદ અનુરાગા તેહિ કારન હિમગિરિ ગૃહ જાઈ જનમીં પારબતી તનુ પાઈ જબ તેં ઉમા સૈલ ગૃહ જાઈં સકલ સિદ્ધિ સંપતિ તહઁ છાઈ જહઁ તહઁ મુનિન્હ સુઆશ્રમ કીન્હે ઉચિત બાસ હિમ ભૂધર દીન્હે દો0-સદા સુમન ફલ સહિત સબ દ્રુમ નવ નાના જાતિ
પ્રગટીં સુંદર સૈલ પર મનિ આકર બહુ ભાઁતિ65 –*–*– સરિતા સબ પુનિત જલુ બહહીં ખગ મૃગ મધુપ સુખી સબ રહહીં સહજ બયરુ સબ જીવન્હ ત્યાગા ગિરિ પર સકલ કરહિં અનુરાગા સોહ સૈલ ગિરિજા ગૃહ આએઁ જિમિ જનુ રામભગતિ કે પાએઁ નિત નૂતન મંગલ ગૃહ તાસૂ બ્રહ્માદિક ગાવહિં જસુ જાસૂ નારદ સમાચાર સબ પાએ કૌતુકહીં ગિરિ ગેહ સિધાએ સૈલરાજ બ આદર કીન્હા પદ પખારિ બર આસનુ દીન્હા નારિ સહિત મુનિ પદ સિરુ નાવા ચરન સલિલ સબુ ભવનુ સિંચાવા નિજ સૌભાગ્ય બહુત ગિરિ બરના સુતા બોલિ મેલી મુનિ ચરના દો0-ત્રિકાલગ્ય સર્બગ્ય તુમ્હ ગતિ સર્બત્ર તુમ્હારિ કહહુ સુતા કે દોષ ગુન મુનિબર હૃદયઁ બિચારિ66 –*–*– કહ મુનિ બિહસિ ગૂ મૃદુ બાની સુતા તુમ્હારિ સકલ ગુન ખાની સુંદર સહજ સુસીલ સયાની નામ ઉમા અંબિકા ભવાની સબ લચ્છન સંપન્ન કુમારી હોઇહિ સંતત પિયહિ પિઆરી સદા અચલ એહિ કર અહિવાતા એહિ તેં જસુ પૈહહિં પિતુ માતા હોઇહિ પૂજ્ય સકલ જગ માહીં એહિ સેવત કછુ દુર્લભ નાહીં એહિ કર નામુ સુમિરિ સંસારા ત્રિય ચહહિઁ પતિબ્રત અસિધારા સૈલ સુલચ્છન સુતા તુમ્હારી સુનહુ જે અબ અવગુન દુઇ ચારી અગુન અમાન માતુ પિતુ હીના ઉદાસીન સબ સંસય છીના દો0-જોગી જટિલ અકામ મન નગન અમંગલ બેષ અસ સ્વામી એહિ કહઁ મિલિહિ પરી હસ્ત અસિ રેખ67 –*–*– સુનિ મુનિ ગિરા સત્ય જિયઁ જાની દુખ દંપતિહિ ઉમા હરષાની નારદહુઁ યહ ભેદુ ન જાના દસા એક સમુઝબ બિલગાના સકલ સખીં ગિરિજા ગિરિ મૈના પુલક સરીર ભરે જલ નૈના હોઇ ન મૃષા દેવરિષિ ભાષા ઉમા સો બચનુ હૃદયઁ ધરિ રાખા ઉપજેઉ સિવ પદ કમલ સનેહૂ મિલન કઠિન મન ભા સંદેહૂ જાનિ કુઅવસરુ પ્રીતિ દુરાઈ સખી ઉછઁગ બૈઠી પુનિ જાઈ ઝૂઠિ ન હોઇ દેવરિષિ બાની સોચહિ દંપતિ સખીં સયાની ઉર ધરિ ધીર કહઇ ગિરિરાઊ કહહુ નાથ કા કરિઅ ઉપાઊ દો0-કહ મુનીસ હિમવંત સુનુ જો બિધિ લિખા લિલાર દેવ દનુજ નર નાગ મુનિ કોઉ ન મેટનિહાર68 –*–*– તદપિ એક મૈં કહઉઁ ઉપાઈ હોઇ કરૈ જૌં દૈઉ સહાઈ જસ બરુ મૈં બરનેઉઁ તુમ્હ પાહીં મિલહિ ઉમહિ તસ સંસય નાહીં જે જે બર કે દોષ બખાને તે સબ સિવ પહિ મૈં અનુમાને જૌં બિબાહુ સંકર સન હોઈ દોષઉ ગુન સમ કહ સબુ કોઈ જૌં અહિ સેજ સયન હરિ કરહીં બુધ કછુ તિન્હ કર દોષુ ન ધરહીં ભાનુ કૃસાનુ સર્બ રસ ખાહીં તિન્હ કહઁ મંદ કહત કોઉ નાહીં સુભ અરુ અસુભ સલિલ સબ બહઈ સુરસરિ કોઉ અપુનીત ન કહઈ સમરથ કહુઁ નહિં દોષુ ગોસાઈ રબિ પાવક સુરસરિ કી નાઈ દો0-જૌં અસ હિસિષા કરહિં નર જિ બિબેક અભિમાન પરહિં કલપ ભરિ નરક મહુઁ જીવ કિ ઈસ સમાન69 –*–*– સુરસરિ જલ કૃત બારુનિ જાના કબહુઁ ન સંત કરહિં તેહિ પાના સુરસરિ મિલેં સો પાવન જૈસેં ઈસ અનીસહિ અંતરુ તૈસેં સંભુ સહજ સમરથ ભગવાના એહિ બિબાહઁ સબ બિધિ કલ્યાના દુરારાધ્ય પૈ અહહિં મહેસૂ આસુતોષ પુનિ કિએઁ કલેસૂ જૌં તપુ કરૈ કુમારિ તુમ્હારી ભાવિઉ મેટિ સકહિં ત્રિપુરારી જદ્યપિ બર અનેક જગ માહીં એહિ કહઁ સિવ તજિ દૂસર નાહીં બર દાયક પ્રનતારતિ ભંજન કૃપાસિંધુ સેવક મન રંજન ઇચ્છિત ફલ બિનુ સિવ અવરાધે લહિઅ ન કોટિ જોગ જપ સાધેં દો0-અસ કહિ નારદ સુમિરિ હરિ ગિરિજહિ દીન્હિ અસીસ હોઇહિ યહ કલ્યાન અબ સંસય તજહુ ગિરીસ70 –*–*– કહિ અસ બ્રહ્મભવન મુનિ ગયઊ આગિલ ચરિત સુનહુ જસ ભયઊ પતિહિ એકાંત પાઇ કહ મૈના નાથ ન મૈં સમુઝે મુનિ બૈના જૌં ઘરુ બરુ કુલુ હોઇ અનૂપા કરિઅ બિબાહુ સુતા અનુરુપા ન ત કન્યા બરુ રહઉ કુઆરી કંત ઉમા મમ પ્રાનપિઆરી જૌં ન મિલહિ બરુ ગિરિજહિ જોગૂ ગિરિ જ સહજ કહિહિ સબુ લોગૂ સોઇ બિચારિ પતિ કરેહુ બિબાહૂ જેહિં ન બહોરિ હોઇ ઉર દાહૂ અસ કહિ પરિ ચરન ધરિ સીસા બોલે સહિત સનેહ ગિરીસા બરુ પાવક પ્રગટૈ સસિ માહીં નારદ બચનુ અન્યથા નાહીં દો0-પ્રિયા સોચુ પરિહરહુ સબુ સુમિરહુ શ્રીભગવાન પારબતિહિ નિરમયઉ જેહિં સોઇ કરિહિ કલ્યાન71 –*–*– અબ જૌ તુમ્હહિ સુતા પર નેહૂ તૌ અસ જાઇ સિખાવન દેહૂ કરૈ સો તપુ જેહિં મિલહિં મહેસૂ આન ઉપાયઁ ન મિટહિ કલેસૂ નારદ બચન સગર્ભ સહેતૂ સુંદર સબ ગુન નિધિ બૃષકેતૂ અસ બિચારિ તુમ્હ તજહુ અસંકા સબહિ ભાઁતિ સંકરુ અકલંકા સુનિ પતિ બચન હરષિ મન માહીં ગઈ તુરત ઉઠિ ગિરિજા પાહીં ઉમહિ બિલોકિ નયન ભરે બારી સહિત સનેહ ગોદ બૈઠારી બારહિં બાર લેતિ ઉર લાઈ ગદગદ કંઠ ન કછુ કહિ જાઈ જગત માતુ સર્બગ્ય ભવાની માતુ સુખદ બોલીં મૃદુ બાની દો0-સુનહિ માતુ મૈં દીખ અસ સપન સુનાવઉઁ તોહિ સુંદર ગૌર સુબિપ્રબર અસ ઉપદેસેઉ મોહિ72 –*–*– કરહિ જાઇ તપુ સૈલકુમારી નારદ કહા સો સત્ય બિચારી માતુ પિતહિ પુનિ યહ મત ભાવા તપુ સુખપ્રદ દુખ દોષ નસાવા તપબલ રચઇ પ્રપંચ બિધાતા તપબલ બિષ્નુ સકલ જગ ત્રાતા તપબલ સંભુ કરહિં સંઘારા તપબલ સેષુ ધરઇ મહિભારા તપ અધાર સબ સૃષ્ટિ ભવાની કરહિ જાઇ તપુ અસ જિયઁ જાની સુનત બચન બિસમિત મહતારી સપન સુનાયઉ ગિરિહિ હઁકારી માતુ પિતુહિ બહુબિધિ સમુઝાઈ ચલીં ઉમા તપ હિત હરષાઈ પ્રિય પરિવાર પિતા અરુ માતા ભએ બિકલ મુખ આવ ન બાતા દો0-બેદસિરા મુનિ આઇ તબ સબહિ કહા સમુઝાઇ પારબતી મહિમા સુનત રહે પ્રબોધહિ પાઇ73 –*–*–
ઉર ધરિ ઉમા પ્રાનપતિ ચરના જાઇ બિપિન લાગીં તપુ કરના અતિ સુકુમાર ન તનુ તપ જોગૂ પતિ પદ સુમિરિ તજેઉ સબુ ભોગૂ નિત નવ ચરન ઉપજ અનુરાગા બિસરી દેહ તપહિં મનુ લાગા સંબત સહસ મૂલ ફલ ખાએ સાગુ ખાઇ સત બરષ ગવાઁએ કછુ દિન ભોજનુ બારિ બતાસા કિએ કઠિન કછુ દિન ઉપબાસા બેલ પાતી મહિ પરઇ સુખાઈ તીનિ સહસ સંબત સોઈ ખાઈ પુનિ પરિહરે સુખાનેઉ પરના ઉમહિ નામ તબ ભયઉ અપરના દેખિ ઉમહિ તપ ખીન સરીરા બ્રહ્મગિરા ભૈ ગગન ગભીરા દો0-ભયઉ મનોરથ સુફલ તવ સુનુ ગિરિજાકુમારિ પરિહરુ દુસહ કલેસ સબ અબ મિલિહહિં ત્રિપુરારિ74 –*–*– અસ તપુ કાહુઁ ન કીન્હ ભવાની ભઉ અનેક ધીર મુનિ ગ્યાની અબ ઉર ધરહુ બ્રહ્મ બર બાની સત્ય સદા સંતત સુચિ જાની આવૈ પિતા બોલાવન જબહીં હઠ પરિહરિ ઘર જાએહુ તબહીં મિલહિં તુમ્હહિ જબ સપ્ત રિષીસા જાનેહુ તબ પ્રમાન બાગીસા સુનત ગિરા બિધિ ગગન બખાની પુલક ગાત ગિરિજા હરષાની ઉમા ચરિત સુંદર મૈં ગાવા સુનહુ સંભુ કર ચરિત સુહાવા જબ તેં સતી જાઇ તનુ ત્યાગા તબ સેં સિવ મન ભયઉ બિરાગા જપહિં સદા રઘુનાયક નામા જહઁ તહઁ સુનહિં રામ ગુન ગ્રામા દો0-ચિદાનન્દ સુખધામ સિવ બિગત મોહ મદ કામ બિચરહિં મહિ ધરિ હૃદયઁ હરિ સકલ લોક અભિરામ75 –*–*– કતહુઁ મુનિન્હ ઉપદેસહિં ગ્યાના કતહુઁ રામ ગુન કરહિં બખાના જદપિ અકામ તદપિ ભગવાના ભગત બિરહ દુખ દુખિત સુજાના એહિ બિધિ ગયઉ કાલુ બહુ બીતી નિત નૈ હોઇ રામ પદ પ્રીતી નૈમુ પ્રેમુ સંકર કર દેખા અબિચલ હૃદયઁ ભગતિ કૈ રેખા પ્રગટૈ રામુ કૃતગ્ય કૃપાલા રૂપ સીલ નિધિ તેજ બિસાલા બહુ પ્રકાર સંકરહિ સરાહા તુમ્હ બિનુ અસ બ્રતુ કો નિરબાહા બહુબિધિ રામ સિવહિ સમુઝાવા પારબતી કર જન્મુ સુનાવા અતિ પુનીત ગિરિજા કૈ કરની બિસ્તર સહિત કૃપાનિધિ બરની દો0-અબ બિનતી મમ સુનેહુ સિવ જૌં મો પર નિજ નેહુ જાઇ બિબાહહુ સૈલજહિ યહ મોહિ માગેં દેહુ76 –*–*–
કહ સિવ જદપિ ઉચિત અસ નાહીં નાથ બચન પુનિ મેટિ ન જાહીં સિર ધરિ આયસુ કરિઅ તુમ્હારા પરમ ધરમુ યહ નાથ હમારા માતુ પિતા ગુર પ્રભુ કૈ બાની બિનહિં બિચાર કરિઅ સુભ જાની તુમ્હ સબ ભાઁતિ પરમ હિતકારી અગ્યા સિર પર નાથ તુમ્હારી પ્રભુ તોષેઉ સુનિ સંકર બચના ભક્તિ બિબેક ધર્મ જુત રચના કહ પ્રભુ હર તુમ્હાર પન રહેઊ અબ ઉર રાખેહુ જો હમ કહેઊ અંતરધાન ભએ અસ ભાષી સંકર સોઇ મૂરતિ ઉર રાખી તબહિં સપ્તરિષિ સિવ પહિં આએ બોલે પ્રભુ અતિ બચન સુહાએ દો0-પારબતી પહિં જાઇ તુમ્હ પ્રેમ પરિચ્છા લેહુ ગિરિહિ પ્રેરિ પઠએહુ ભવન દૂરિ કરેહુ સંદેહુ77 –*–*– રિષિન્હ ગૌરિ દેખી તહઁ કૈસી મૂરતિમંત તપસ્યા જૈસી બોલે મુનિ સુનુ સૈલકુમારી કરહુ કવન કારન તપુ ભારી કેહિ અવરાધહુ કા તુમ્હ ચહહૂ હમ સન સત્ય મરમુ કિન કહહૂ કહત બચત મનુ અતિ સકુચાઈ હઁસિહહુ સુનિ હમારિ જતાઈ મનુ હઠ પરા ન સુનઇ સિખાવા ચહત બારિ પર ભીતિ ઉઠાવા નારદ કહા સત્ય સોઇ જાના બિનુ પંખન્હ હમ ચહહિં ઉાના દેખહુ મુનિ અબિબેકુ હમારા ચાહિઅ સદા સિવહિ ભરતારા દો0-સુનત બચન બિહસે રિષય ગિરિસંભવ તબ દેહ નારદ કર ઉપદેસુ સુનિ કહહુ બસેઉ કિસુ ગેહ78 –*–*– દચ્છસુતન્હ ઉપદેસેન્હિ જાઈ તિન્હ ફિરિ ભવનુ ન દેખા આઈ ચિત્રકેતુ કર ઘરુ ઉન ઘાલા કનકકસિપુ કર પુનિ અસ હાલા નારદ સિખ જે સુનહિં નર નારી અવસિ હોહિં તજિ ભવનુ ભિખારી મન કપટી તન સજ્જન ચીન્હા આપુ સરિસ સબહી ચહ કીન્હા તેહિ કેં બચન માનિ બિસ્વાસા તુમ્હ ચાહહુ પતિ સહજ ઉદાસા નિર્ગુન નિલજ કુબેષ કપાલી અકુલ અગેહ દિગંબર બ્યાલી કહહુ કવન સુખુ અસ બરુ પાએઁ ભલ ભૂલિહુ ઠગ કે બૌરાએઁ પંચ કહેં સિવઁ સતી બિબાહી પુનિ અવડેરિ મરાએન્હિ તાહી દો0-અબ સુખ સોવત સોચુ નહિ ભીખ માગિ ભવ ખાહિં સહજ એકાકિન્હ કે ભવન કબહુઁ કિ નારિ ખટાહિં79 –*–*– અજહૂઁ માનહુ કહા હમારા હમ તુમ્હ કહુઁ બરુ નીક બિચારા અતિ સુંદર સુચિ સુખદ સુસીલા ગાવહિં બેદ જાસુ જસ લીલા દૂષન રહિત સકલ ગુન રાસી શ્રીપતિ પુર બૈકુંઠ નિવાસી અસ બરુ તુમ્હહિ મિલાઉબ આની સુનત બિહસિ કહ બચન ભવાની સત્ય કહેહુ ગિરિભવ તનુ એહા હઠ ન છૂટ છૂટૈ બરુ દેહા કનકઉ પુનિ પષાન તેં હોઈ જારેહુઁ સહજુ ન પરિહર સોઈ નારદ બચન ન મૈં પરિહરઊઁ બસઉ ભવનુ ઉજરઉ નહિં ડરઊઁ ગુર કેં બચન પ્રતીતિ ન જેહી સપનેહુઁ સુગમ ન સુખ સિધિ તેહી દો0-મહાદેવ અવગુન ભવન બિષ્નુ સકલ ગુન ધામ જેહિ કર મનુ રમ જાહિ સન તેહિ તેહી સન કામ80 –*–*– જૌં તુમ્હ મિલતેહુ પ્રથમ મુનીસા સુનતિઉઁ સિખ તુમ્હારિ ધરિ સીસા અબ મૈં જન્મુ સંભુ હિત હારા કો ગુન દૂષન કરૈ બિચારા જૌં તુમ્હરે હઠ હૃદયઁ બિસેષી રહિ ન જાઇ બિનુ કિએઁ બરેષી તૌ કૌતુકિઅન્હ આલસુ નાહીં બર કન્યા અનેક જગ માહીં જન્મ કોટિ લગિ રગર હમારી બરઉઁ સંભુ ન ત રહઉઁ કુઆરી તજઉઁ ન નારદ કર ઉપદેસૂ આપુ કહહિ સત બાર મહેસૂ મૈં પા પરઉઁ કહઇ જગદંબા તુમ્હ ગૃહ ગવનહુ ભયઉ બિલંબા દેખિ પ્રેમુ બોલે મુનિ ગ્યાની જય જય જગદંબિકે ભવાની દો0-તુમ્હ માયા ભગવાન સિવ સકલ જગત પિતુ માતુ નાઇ ચરન સિર મુનિ ચલે પુનિ પુનિ હરષત ગાતુ81 –*–*– જાઇ મુનિન્હ હિમવંતુ પઠાએ કરિ બિનતી ગિરજહિં ગૃહ લ્યાએ બહુરિ સપ્તરિષિ સિવ પહિં જાઈ કથા ઉમા કૈ સકલ સુનાઈ ભએ મગન સિવ સુનત સનેહા હરષિ સપ્તરિષિ ગવને ગેહા મનુ થિર કરિ તબ સંભુ સુજાના લગે કરન રઘુનાયક ધ્યાના તારકુ અસુર ભયઉ તેહિ કાલા ભુજ પ્રતાપ બલ તેજ બિસાલા તેંહિ સબ લોક લોકપતિ જીતે ભએ દેવ સુખ સંપતિ રીતે અજર અમર સો જીતિ ન જાઈ હારે સુર કરિ બિબિધ લરાઈ તબ બિરંચિ સન જાઇ પુકારે દેખે બિધિ સબ દેવ દુખારે દો0-સબ સન કહા બુઝાઇ બિધિ દનુજ નિધન તબ હોઇ સંભુ સુક્ર સંભૂત સુત એહિ જીતઇ રન સોઇ82 –*–*– મોર કહા સુનિ કરહુ ઉપાઈ હોઇહિ ઈસ્વર કરિહિ સહાઈ સતીં જો તજી દચ્છ મખ દેહા જનમી જાઇ હિમાચલ ગેહા તેહિં તપુ કીન્હ સંભુ પતિ લાગી સિવ સમાધિ બૈઠે સબુ ત્યાગી જદપિ અહઇ અસમંજસ ભારી તદપિ બાત એક સુનહુ હમારી પઠવહુ કામુ જાઇ સિવ પાહીં કરૈ છોભુ સંકર મન માહીં તબ હમ જાઇ સિવહિ સિર નાઈ કરવાઉબ બિબાહુ બરિઆઈ એહિ બિધિ ભલેહિ દેવહિત હોઈ મર અતિ નીક કહઇ સબુ કોઈ અસ્તુતિ સુરન્હ કીન્હિ અતિ હેતૂ પ્રગટેઉ બિષમબાન ઝષકેતૂ દો0-સુરન્હ કહીં નિજ બિપતિ સબ સુનિ મન કીન્હ બિચાર સંભુ બિરોધ ન કુસલ મોહિ બિહસિ કહેઉ અસ માર83 –*–*– તદપિ કરબ મૈં કાજુ તુમ્હારા શ્રુતિ કહ પરમ ધરમ ઉપકારા પર હિત લાગિ તજઇ જો દેહી સંતત સંત પ્રસંસહિં તેહી અસ કહિ ચલેઉ સબહિ સિરુ નાઈ સુમન ધનુષ કર સહિત સહાઈ ચલત માર અસ હૃદયઁ બિચારા સિવ બિરોધ ધ્રુવ મરનુ હમારા તબ આપન પ્રભાઉ બિસ્તારા નિજ બસ કીન્હ સકલ સંસારા કોપેઉ જબહિ બારિચરકેતૂ છન મહુઁ મિટે સકલ શ્રુતિ સેતૂ બ્રહ્મચર્જ બ્રત સંજમ નાના ધીરજ ધરમ ગ્યાન બિગ્યાના સદાચાર જપ જોગ બિરાગા સભય બિબેક કટકુ સબ ભાગા છં0-ભાગેઉ બિબેક સહાય સહિત સો સુભટ સંજુગ મહિ મુરે સદગ્રંથ પર્બત કંદરન્હિ મહુઁ જાઇ તેહિ અવસર દુરે હોનિહાર કા કરતાર કો રખવાર જગ ખરભરુ પરા દુઇ માથ કેહિ રતિનાથ જેહિ કહુઁ કોપિ કર ધનુ સરુ ધરા દો0-જે સજીવ જગ અચર ચર નારિ પુરુષ અસ નામ તે નિજ નિજ મરજાદ તજિ ભએ સકલ બસ કામ84 –*–*– સબ કે હૃદયઁ મદન અભિલાષા લતા નિહારિ નવહિં તરુ સાખા નદીં ઉમગિ અંબુધિ કહુઁ ધાઈ સંગમ કરહિં તલાવ તલાઈ જહઁ અસિ દસા જન્હ કૈ બરની કો કહિ સકઇ સચેતન કરની પસુ પચ્છી નભ જલ થલચારી ભએ કામબસ સમય બિસારી મદન અંધ બ્યાકુલ સબ લોકા નિસિ દિનુ નહિં અવલોકહિં કોકા દેવ દનુજ નર કિંનર બ્યાલા પ્રેત પિસાચ ભૂત બેતાલા ઇન્હ કૈ દસા ન કહેઉઁ બખાની સદા કામ કે ચેરે જાની સિદ્ધ બિરક્ત મહામુનિ જોગી તેપિ કામબસ ભએ બિયોગી છં0-ભએ કામબસ જોગીસ તાપસ પાવઁરન્હિ કી કો કહૈ દેખહિં ચરાચર નારિમય જે બ્રહ્મમય દેખત રહે અબલા બિલોકહિં પુરુષમય જગુ પુરુષ સબ અબલામયં દુઇ દંડ ભરિ બ્રહ્માંડ ભીતર કામકૃત કૌતુક અયં સો0-ધરી ન કાહૂઁ ધિર સબકે મન મનસિજ હરે જે રાખે રઘુબીર તે ઉબરે તેહિ કાલ મહુઁ85
ઉભય ઘરી અસ કૌતુક ભયઊ જૌ લગિ કામુ સંભુ પહિં ગયઊ સિવહિ બિલોકિ સસંકેઉ મારૂ ભયઉ જથાથિતિ સબુ સંસારૂ ભએ તુરત સબ જીવ સુખારે જિમિ મદ ઉતરિ ગએઁ મતવારે રુદ્રહિ દેખિ મદન ભય માના દુરાધરષ દુર્ગમ ભગવાના ફિરત લાજ કછુ કરિ નહિં જાઈ મરનુ ઠાનિ મન રચેસિ ઉપાઈ પ્રગટેસિ તુરત રુચિર રિતુરાજા કુસુમિત નવ તરુ રાજિ બિરાજા બન ઉપબન બાપિકા તાગા પરમ સુભગ સબ દિસા બિભાગા જહઁ તહઁ જનુ ઉમગત અનુરાગા દેખિ મુએહુઁ મન મનસિજ જાગા છં0-જાગઇ મનોભવ મુએહુઁ મન બન સુભગતા ન પરૈ કહી સીતલ સુગંધ સુમંદ મારુત મદન અનલ સખા સહી બિકસે સરન્હિ બહુ કંજ ગુંજત પુંજ મંજુલ મધુકરા કલહંસ પિક સુક સરસ રવ કરિ ગાન નાચહિં અપછરા દો0-સકલ કલા કરિ કોટિ બિધિ હારેઉ સેન સમેત ચલી ન અચલ સમાધિ સિવ કોપેઉ હૃદયનિકેત86 –*–*– દેખિ રસાલ બિટપ બર સાખા તેહિ પર ચેઉ મદનુ મન માખા સુમન ચાપ નિજ સર સંધાને અતિ રિસ તાકિ શ્રવન લગિ તાને છાે બિષમ બિસિખ ઉર લાગે છુટિ સમાધિ સંભુ તબ જાગે ભયઉ ઈસ મન છોભુ બિસેષી નયન ઉઘારિ સકલ દિસિ દેખી સૌરભ પલ્લવ મદનુ બિલોકા ભયઉ કોપુ કંપેઉ ત્રૈલોકા તબ સિવઁ તીસર નયન ઉઘારા ચિતવત કામુ ભયઉ જરિ છારા હાહાકાર ભયઉ જગ ભારી ડરપે સુર ભએ અસુર સુખારી સમુઝિ કામસુખુ સોચહિં ભોગી ભએ અકંટક સાધક જોગી છં0-જોગિ અકંટક ભએ પતિ ગતિ સુનત રતિ મુરુછિત ભઈ રોદતિ બદતિ બહુ ભાઁતિ કરુના કરતિ સંકર પહિં ગઈ અતિ પ્રેમ કરિ બિનતી બિબિધ બિધિ જોરિ કર સન્મુખ રહી પ્રભુ આસુતોષ કૃપાલ સિવ અબલા નિરખિ બોલે સહી દો0-અબ તેં રતિ તવ નાથ કર હોઇહિ નામુ અનંગુ બિનુ બપુ બ્યાપિહિ સબહિ પુનિ સુનુ નિજ મિલન પ્રસંગુ87 –*–*– જબ જદુબંસ કૃષ્ન અવતારા હોઇહિ હરન મહા મહિભારા કૃષ્ન તનય હોઇહિ પતિ તોરા બચનુ અન્યથા હોઇ ન મોરા રતિ ગવની સુનિ સંકર બાની કથા અપર અબ કહઉઁ બખાની દેવન્હ સમાચાર સબ પાએ બ્રહ્માદિક બૈકુંઠ સિધાએ સબ સુર બિષ્નુ બિરંચિ સમેતા ગએ જહાઁ સિવ કૃપાનિકેતા પૃથક પૃથક તિન્હ કીન્હિ પ્રસંસા ભએ પ્રસન્ન ચંદ્ર અવતંસા બોલે કૃપાસિંધુ બૃષકેતૂ કહહુ અમર આએ કેહિ હેતૂ કહ બિધિ તુમ્હ પ્રભુ અંતરજામી તદપિ ભગતિ બસ બિનવઉઁ સ્વામી દો0-સકલ સુરન્હ કે હૃદયઁ અસ સંકર પરમ ઉછાહુ નિજ નયનન્હિ દેખા ચહહિં નાથ તુમ્હાર બિબાહુ88 –*–*– યહ ઉત્સવ દેખિઅ ભરિ લોચન સોઇ કછુ કરહુ મદન મદ મોચન કામુ જારિ રતિ કહુઁ બરુ દીન્હા કૃપાસિંધુ યહ અતિ ભલ કીન્હા સાસતિ કરિ પુનિ કરહિં પસાઊ નાથ પ્રભુન્હ કર સહજ સુભાઊ પારબતીં તપુ કીન્હ અપારા કરહુ તાસુ અબ અંગીકારા સુનિ બિધિ બિનય સમુઝિ પ્રભુ બાની ઐસેઇ હોઉ કહા સુખુ માની તબ દેવન્હ દુંદુભીં બજાઈં બરષિ સુમન જય જય સુર સાઈ અવસરુ જાનિ સપ્તરિષિ આએ તુરતહિં બિધિ ગિરિભવન પઠાએ પ્રથમ ગએ જહઁ રહી ભવાની બોલે મધુર બચન છલ સાની દો0-કહા હમાર ન સુનેહુ તબ નારદ કેં ઉપદેસ અબ ભા ઝૂઠ તુમ્હાર પન જારેઉ કામુ મહેસ89 માસપારાયણ,તીસરા વિશ્રામ –*–*–