શ્રી રામચરિત માનસ/ પંદરમો વિશ્રામ
માતુ સમીપ કહત સકુચાહીં બોલે સમઉ સમુઝિ મન માહીં
રાજકુમારિ સિખાવન સુનહૂ આન ભાઁતિ જિયઁ જનિ કછુ ગુનહૂ
આપન મોર નીક જૌં ચહહૂ બચનુ હમાર માનિ ગૃહ રહહૂ
આયસુ મોર સાસુ સેવકાઈ સબ બિધિ ભામિનિ ભવન ભલાઈ
એહિ તે અધિક ધરમુ નહિં દૂજા સાદર સાસુ સસુર પદ પૂજા
જબ જબ માતુ કરિહિ સુધિ મોરી હોઇહિ પ્રેમ બિકલ મતિ ભોરી
તબ તબ તુમ્હ કહિ કથા પુરાની સુંદરિ સમુઝાએહુ મૃદુ બાની
કહઉઁ સુભાયઁ સપથ સત મોહી સુમુખિ માતુ હિત રાખઉઁ તોહી
દોહા- ગુર શ્રુતિ સંમત ધરમ ફલુ પાઇઅ બિનહિં કલેસ
હઠ બસ સબ સંકટ સહે ગાલવ નહુષ નરેસ૬૧
મૈં પુનિ કરિ પ્રવાન પિતુ બાની બેગિ ફિરબ સુનુ સુમુખિ સયાની
દિવસ જાત નહિં લાગિહિ બારા સુંદરિ સિખવનુ સુનહુ હમારા
જૌ હઠ કરહુ પ્રેમ બસ બામા તૌ તુમ્હ દુખુ પાઉબ પરિનામા
કાનનુ કઠિન ભયંકરુ ભારી ઘોર ઘામુ હિમ બારિ બયારી
કુસ કંટક મગ કાઁકર નાના ચલબ પયાદેહિં બિનુ પદત્રાના
ચરન કમલ મુદુ મંજુ તુમ્હારે મારગ અગમ ભૂમિધર ભારે
કંદર ખોહ નદીં નદ નારે અગમ અગાધ ન જાહિં નિહારે
ભાલુ બાઘ બૃક કેહરિ નાગા કરહિં નાદ સુનિ ધીરજુ ભાગા
દોહા- ભૂમિ સયન બલકલ બસન અસનુ કંદ ફલ મૂલ
તે કિ સદા સબ દિન મિલિહિં સબુઇ સમય અનુકૂલ૬૨
નર અહાર રજનીચર ચરહીં કપટ બેષ બિધિ કોટિક કરહીં
લાગઇ અતિ પહાર કર પાની બિપિન બિપતિ નહિં જાઇ બખાની
બ્યાલ કરાલ બિહગ બન ઘોરા નિસિચર નિકર નારિ નર ચોરા
ડરપહિં ધીર ગહન સુધિ આએઁ મૃગલોચનિ તુમ્હ ભીરુ સુભાએઁ
હંસગવનિ તુમ્હ નહિં બન જોગૂ સુનિ અપજસુ મોહિ દેઇહિ લોગૂ
માનસ સલિલ સુધાઁ પ્રતિપાલી જિઅઇ કિ લવન પયોધિ મરાલી
નવ રસાલ બન બિહરનસીલા સોહ કિ કોકિલ બિપિન કરીલા
રહહુ ભવન અસ હૃદયઁ બિચારી ચંદબદનિ દુખુ કાનન ભારી
દોહા- સહજ સુહ્દ ગુર સ્વામિ સિખ જો ન કરઇ સિર માનિ
સો પછિતાઇ અઘાઇ ઉર અવસિ હોઇ હિત હાનિ૬૩
સુનિ મૃદુ બચન મનોહર પિય કે લોચન લલિત ભરે જલ સિય કે
સીતલ સિખ દાહક ભઇ કૈંસેં ચકઇહિ સરદ ચંદ નિસિ જૈંસેં
ઉતરુ ન આવ બિકલ બૈદેહી તજન ચહત સુચિ સ્વામિ સનેહી
બરબસ રોકિ બિલોચન બારી ધરિ ધીરજુ ઉર અવનિકુમારી
લાગિ સાસુ પગ કહ કર જોરી છમબિ દેબિ બડ઼િ અબિનય મોરી
દીન્હિ પ્રાનપતિ મોહિ સિખ સોઈ જેહિ બિધિ મોર પરમ હિત હોઈ
મૈં પુનિ સમુઝિ દીખિ મન માહીં પિય બિયોગ સમ દુખુ જગ નાહીં
દોહા- પ્રાનનાથ કરુનાયતન સુંદર સુખદ સુજાન
તુમ્હ બિનુ રઘુકુલ કુમુદ બિધુ સુરપુર નરક સમાન૬૪
માતુ પિતા ભગિની પ્રિય ભાઈ પ્રિય પરિવારુ સુહ્રદ સમુદાઈ
સાસુ સસુર ગુર સજન સહાઈ સુત સુંદર સુસીલ સુખદાઈ
જહઁ લગિ નાથ નેહ અરુ નાતે પિય બિનુ તિયહિ તરનિહુ તે તાતે
તનુ ધનુ ધામુ ધરનિ પુર રાજૂ પતિ બિહીન સબુ સોક સમાજૂ
ભોગ રોગસમ ભૂષન ભારૂ જમ જાતના સરિસ સંસારૂ
પ્રાનનાથ તુમ્હ બિનુ જગ માહીં મો કહુઁ સુખદ કતહુઁ કછુ નાહીં
જિય બિનુ દેહ નદી બિનુ બારી તૈસિઅ નાથ પુરુષ બિનુ નારી
નાથ સકલ સુખ સાથ તુમ્હારેં સરદ બિમલ બિધુ બદનુ નિહારેં
દોહા- ખગ મૃગ પરિજન નગરુ બનુ બલકલ બિમલ દુકૂલ
નાથ સાથ સુરસદન સમ પરનસાલ સુખ મૂલ૬૫
બનદેવીં બનદેવ ઉદારા કરિહહિં સાસુ સસુર સમ સારા
કુસ કિસલય સાથરી સુહાઈ પ્રભુ સઁગ મંજુ મનોજ તુરાઈ
કંદ મૂલ ફલ અમિઅ અહારૂ અવધ સૌધ સત સરિસ પહારૂ
છિનુ છિનુ પ્રભુ પદ કમલ બિલોકિ રહિહઉઁ મુદિત દિવસ જિમિ કોકી
બન દુખ નાથ કહે બહુતેરે ભય બિષાદ પરિતાપ ઘનેરે
પ્રભુ બિયોગ લવલેસ સમાના સબ મિલિ હોહિં ન કૃપાનિધાના
અસ જિયઁ જાનિ સુજાન સિરોમનિ લેઇઅ સંગ મોહિ છાડ઼િઅ જનિ
બિનતી બહુત કરૌં કા સ્વામી કરુનામય ઉર અંતરજામી
દોહા- રાખિઅ અવધ જો અવધિ લગિ રહત ન જનિઅહિં પ્રાન
દીનબંધુ સંદર સુખદ સીલ સનેહ નિધાન૬૬
મોહિ મગ ચલત ન હોઇહિ હારી છિનુ છિનુ ચરન સરોજ નિહારી
સબહિ ભાઁતિ પિય સેવા કરિહૌં મારગ જનિત સકલ શ્રમ હરિહૌં
પાય પખારી બૈઠિ તરુ છાહીં કરિહઉઁ બાઉ મુદિત મન માહીં
શ્રમ કન સહિત સ્યામ તનુ દેખેં કહઁ દુખ સમઉ પ્રાનપતિ પેખેં
સમ મહિ તૃન તરુપલ્લવ ડાસી પાગ પલોટિહિ સબ નિસિ દાસી
બારબાર મૃદુ મૂરતિ જોહી લાગહિ તાત બયારિ ન મોહી
કો પ્રભુ સઁગ મોહિ ચિતવનિહારા સિંઘબધુહિ જિમિ સસક સિઆરા
મૈં સુકુમારિ નાથ બન જોગૂ તુમ્હહિ ઉચિત તપ મો કહુઁ ભોગૂ
દોહા- ઐસેઉ બચન કઠોર સુનિ જૌં ન હ્રદઉ બિલગાન
તૌ પ્રભુ બિષમ બિયોગ દુખ સહિહહિં પાવઁર પ્રાન૬૭
અસ કહિ સીય બિકલ ભઇ ભારી બચન બિયોગુ ન સકી સઁભારી
દેખિ દસા રઘુપતિ જિયઁ જાના હઠિ રાખેં નહિં રાખિહિ પ્રાના
કહેઉ કૃપાલ ભાનુકુલનાથા પરિહરિ સોચુ ચલહુ બન સાથા
નહિં બિષાદ કર અવસરુ આજૂ બેગિ કરહુ બન ગવન સમાજૂ
કહિ પ્રિય બચન પ્રિયા સમુઝાઈ લગે માતુ પદ આસિષ પાઈ
બેગિ પ્રજા દુખ મેટબ આઈ જનની નિઠુર બિસરિ જનિ જાઈ
ફિરહિ દસા બિધિ બહુરિ કિ મોરી દેખિહઉઁ નયન મનોહર જોરી
સુદિન સુઘરી તાત કબ હોઇહિ જનની જિઅત બદન બિધુ જોઇહિ
દોહા- બહુરિ બચ્છ કહિ લાલુ કહિ રઘુપતિ રઘુબર તાત
કબહિં બોલાઇ લગાઇ હિયઁ હરષિ નિરખિહઉઁ ગાત૬૮
લખિ સનેહ કાતરિ મહતારી બચનુ ન આવ બિકલ ભઇ ભારી
રામ પ્રબોધુ કીન્હ બિધિ નાના સમઉ સનેહુ ન જાઇ બખાના
તબ જાનકી સાસુ પગ લાગી સુનિઅ માય મૈં પરમ અભાગી
સેવા સમય દૈઅઁ બનુ દીન્હા મોર મનોરથુ સફલ ન કીન્હા
તજબ છોભુ જનિ છાડ઼િઅ છોહૂ કરમુ કઠિન કછુ દોસુ ન મોહૂ
સુનિ સિય બચન સાસુ અકુલાની દસા કવનિ બિધિ કહૌં બખાની
બારહિ બાર લાઇ ઉર લીન્હી ધરિ ધીરજુ સિખ આસિષ દીન્હી
અચલ હોઉ અહિવાતુ તુમ્હારા જબ લગિ ગંગ જમુન જલ ધારા
દોહા- સીતહિ સાસુ અસીસ સિખ દીન્હિ અનેક પ્રકાર
ચલી નાઇ પદ પદુમ સિરુ અતિ હિત બારહિં બાર૬૯
સમાચાર જબ લછિમન પાએ બ્યાકુલ બિલખ બદન ઉઠિ ધાએ
કંપ પુલક તન નયન સનીરા ગહે ચરન અતિ પ્રેમ અધીરા
કહિ ન સકત કછુ ચિતવત ઠાઢ઼ે મીનુ દીન જનુ જલ તેં કાઢ઼ે
સોચુ હૃદયઁ બિધિ કા હોનિહારા સબુ સુખુ સુકૃત સિરાન હમારા
મો કહુઁ કાહ કહબ રઘુનાથા રખિહહિં ભવન કિ લેહહિં સાથા
રામ બિલોકિ બંધુ કર જોરેં દેહ ગેહ સબ સન તૃનુ તોરેં
બોલે બચનુ રામ નય નાગર સીલ સનેહ સરલ સુખ સાગર
તાત પ્રેમ બસ જનિ કદરાહૂ સમુઝિ હૃદયઁ પરિનામ ઉછાહૂ
દોહા- માતુ પિતા ગુરુ સ્વામિ સિખ સિર ધરિ કરહિ સુભાયઁ
લહેઉ લાભુ તિન્હ જનમ કર નતરુ જનમુ જગ જાયઁ૭૦
અસ જિયઁ જાનિ સુનહુ સિખ ભાઈ કરહુ માતુ પિતુ પદ સેવકાઈ
ભવન ભરતુ રિપુસૂદન નાહીં રાઉ બૃદ્ધ મમ દુખુ મન માહીં
મૈં બન જાઉઁ તુમ્હહિ લેઇ સાથા હોઇ સબહિ બિધિ અવધ અનાથા
ગુરુ પિતુ માતુ પ્રજા પરિવારૂ સબ કહુઁ પરઇ દુસહ દુખ ભારૂ
રહહુ કરહુ સબ કર પરિતોષૂ નતરુ તાત હોઇહિ બડ઼ દોષૂ
જાસુ રાજ પ્રિય પ્રજા દુખારી સો નૃપુ અવસિ નરક અધિકારી
રહહુ તાત અસિ નીતિ બિચારી સુનત લખનુ ભએ બ્યાકુલ ભારી
સિઅરેં બચન સૂખિ ગએ કૈંસેં પરસત તુહિન તામરસુ જૈસેં
દોહા- ઉતરુ ન આવત પ્રેમ બસ ગહે ચરન અકુલાઇ
નાથ દાસુ મૈં સ્વામિ તુમ્હ તજહુ ત કાહ બસાઇ૭૧
દીન્હિ મોહિ સિખ નીકિ ગોસાઈં લાગિ અગમ અપની કદરાઈં
નરબર ધીર ધરમ ધુર ધારી નિગમ નીતિ કહુઁ તે અધિકારી
મૈં સિસુ પ્રભુ સનેહઁ પ્રતિપાલા મંદરુ મેરુ કિ લેહિં મરાલા
ગુર પિતુ માતુ ન જાનઉઁ કાહૂ કહઉઁ સુભાઉ નાથ પતિઆહૂ
જહઁ લગિ જગત સનેહ સગાઈ પ્રીતિ પ્રતીતિ નિગમ નિજુ ગાઈ
મોરેં સબઇ એક તુમ્હ સ્વામી દીનબંધુ ઉર અંતરજામી
ધરમ નીતિ ઉપદેસિઅ તાહી કીરતિ ભૂતિ સુગતિ પ્રિય જાહી
મન ક્રમ બચન ચરન રત હોઈ કૃપાસિંધુ પરિહરિઅ કિ સોઈ
દોહા- કરુનાસિંધુ સુબંધ કે સુનિ મૃદુ બચન બિનીત
સમુઝાએ ઉર લાઇ પ્રભુ જાનિ સનેહઁ સભીત૭૨
માગહુ બિદા માતુ સન જાઈ આવહુ બેગિ ચલહુ બન ભાઈ
મુદિત ભએ સુનિ રઘુબર બાની ભયઉ લાભ બડ઼ ગઇ બડ઼િ હાની
હરષિત હ્દયઁ માતુ પહિં આએ મનહુઁ અંધ ફિરિ લોચન પાએ
જાઇ જનનિ પગ નાયઉ માથા મનુ રઘુનંદન જાનકિ સાથા
પૂઁછે માતુ મલિન મન દેખી લખન કહી સબ કથા બિસેષી
ગઈ સહમિ સુનિ બચન કઠોરા મૃગી દેખિ દવ જનુ ચહુ ઓરા
લખન લખેઉ ભા અનરથ આજૂ એહિં સનેહ બસ કરબ અકાજૂ
માગત બિદા સભય સકુચાહીં જાઇ સંગ બિધિ કહિહિ કિ નાહી
દોહા- સમુઝિ સુમિત્રાઁ રામ સિય રૂપ સુસીલુ સુભાઉ
નૃપ સનેહુ લખિ ધુનેઉ સિરુ પાપિનિ દીન્હ કુદાઉ૭૩
ધીરજુ ધરેઉ કુઅવસર જાની સહજ સુહ્દ બોલી મૃદુ બાની
તાત તુમ્હારિ માતુ બૈદેહી પિતા રામુ સબ ભાઁતિ સનેહી
અવધ તહાઁ જહઁ રામ નિવાસૂ તહઁઇઁ દિવસુ જહઁ ભાનુ પ્રકાસૂ
જૌ પૈ સીય રામુ બન જાહીં અવધ તુમ્હાર કાજુ કછુ નાહિં
ગુર પિતુ માતુ બંધુ સુર સાઈ સેઇઅહિં સકલ પ્રાન કી નાઈં
રામુ પ્રાનપ્રિય જીવન જી કે સ્વારથ રહિત સખા સબહી કૈ
પૂજનીય પ્રિય પરમ જહાઁ તેં સબ માનિઅહિં રામ કે નાતેં
અસ જિયઁ જાનિ સંગ બન જાહૂ લેહુ તાત જગ જીવન લાહૂ
દોહા- ભૂરિ ભાગ ભાજનુ ભયહુ મોહિ સમેત બલિ જાઉઁ
જૌમ તુમ્હરેં મન છાડ઼િ છલુ કીન્હ રામ પદ ઠાઉઁ૭૪
પુત્રવતી જુબતી જગ સોઈ રઘુપતિ ભગતુ જાસુ સુતુ હોઈ
નતરુ બાઁઝ ભલિ બાદિ બિઆની રામ બિમુખ સુત તેં હિત જાની
તુમ્હરેહિં ભાગ રામુ બન જાહીં દૂસર હેતુ તાત કછુ નાહીં
સકલ સુકૃત કર બડ઼ ફલુ એહૂ રામ સીય પદ સહજ સનેહૂ
રાગ રોષુ ઇરિષા મદુ મોહૂ જનિ સપનેહુઁ ઇન્હ કે બસ હોહૂ
સકલ પ્રકાર બિકાર બિહાઈ મન ક્રમ બચન કરેહુ સેવકાઈ
તુમ્હ કહુઁ બન સબ ભાઁતિ સુપાસૂ સઁગ પિતુ માતુ રામુ સિય જાસૂ
જેહિં ન રામુ બન લહહિં કલેસૂ સુત સોઇ કરેહુ ઇહઇ ઉપદેસૂ
છંદ- ઉપદેસુ યહુ જેહિં તાત તુમ્હરે રામ સિય સુખ પાવહીં
પિતુ માતુ પ્રિય પરિવાર પુર સુખ સુરતિ બન બિસરાવહીં
તુલસી પ્રભુહિ સિખ દેઇ આયસુ દીન્હ પુનિ આસિષ દઈ
રતિ હોઉ અબિરલ અમલ સિય રઘુબીર પદ નિત નિત નઈ
સોરઠા- -માતુ ચરન સિરુ નાઇ ચલે તુરત સંકિત હૃદયઁ
બાગુર બિષમ તોરાઇ મનહુઁ ભાગ મૃગુ ભાગ બસ૭૫
ગએ લખનુ જહઁ જાનકિનાથૂ ભે મન મુદિત પાઇ પ્રિય સાથૂ
બંદિ રામ સિય ચરન સુહાએ ચલે સંગ નૃપમંદિર આએ
કહહિં પરસપર પુર નર નારી ભલિ બનાઇ બિધિ બાત બિગારી
તન કૃસ દુખુ બદન મલીને બિકલ મનહુઁ માખી મધુ છીને
કર મીજહિં સિરુ ધુનિ પછિતાહીં જનુ બિન પંખ બિહગ અકુલાહીં
ભઇ બડ઼િ ભીર ભૂપ દરબારા બરનિ ન જાઇ બિષાદુ અપારા
સચિવઁ ઉઠાઇ રાઉ બૈઠારે કહિ પ્રિય બચન રામુ પગુ ધારે
સિય સમેત દોઉ તનય નિહારી બ્યાકુલ ભયઉ ભૂમિપતિ ભારી
દોહા- સીય સહિત સુત સુભગ દોઉ દેખિ દેખિ અકુલાઇ
બારહિં બાર સનેહ બસ રાઉ લેઇ ઉર લાઇ૭૬
સકઇ ન બોલિ બિકલ નરનાહૂ સોક જનિત ઉર દારુન દાહૂ
નાઇ સીસુ પદ અતિ અનુરાગા ઉઠિ રઘુબીર બિદા તબ માગા
પિતુ અસીસ આયસુ મોહિ દીજૈ હરષ સમય બિસમઉ કત કીજૈ
તાત કિએઁ પ્રિય પ્રેમ પ્રમાદૂ જસુ જગ જાઇ હોઇ અપબાદૂ
સુનિ સનેહ બસ ઉઠિ નરનાહાઁ બૈઠારે રઘુપતિ ગહિ બાહાઁ
સુનહુ તાત તુમ્હ કહુઁ મુનિ કહહીં રામુ ચરાચર નાયક અહહીં
સુભ અરુ અસુભ કરમ અનુહારી ઈસ દેઇ ફલુ હ્દયઁ બિચારી
કરઇ જો કરમ પાવ ફલ સોઈ નિગમ નીતિ અસિ કહ સબુ કોઈ
દો૦–ઔરુ કરૈ અપરાધુ કોઉ ઔર પાવ ફલ ભોગુ
અતિ બિચિત્ર ભગવંત ગતિ કો જગ જાનૈ જોગુ૭૭
રાયઁ રામ રાખન હિત લાગી બહુત ઉપાય કિએ છલુ ત્યાગી
લખી રામ રુખ રહત ન જાને ધરમ ધુરંધર ધીર સયાને
તબ નૃપ સીય લાઇ ઉર લીન્હી અતિ હિત બહુત ભાઁતિ સિખ દીન્હી
કહિ બન કે દુખ દુસહ સુનાએ સાસુ સસુર પિતુ સુખ સમુઝાએ
સિય મનુ રામ ચરન અનુરાગા ઘરુ ન સુગમુ બનુ બિષમુ ન લાગા
ઔરઉ સબહિં સીય સમુઝાઈ કહિ કહિ બિપિન બિપતિ અધિકાઈ
સચિવ નારિ ગુર નારિ સયાની સહિત સનેહ કહહિં મૃદુ બાની
તુમ્હ કહુઁ તૌ ન દીન્હ બનબાસૂ કરહુ જો કહહિં સસુર ગુર સાસૂ
દો૦–સિખ સીતલિ હિત મધુર મૃદુ સુનિ સીતહિ ન સોહાનિ
સરદ ચંદ ચંદનિ લગત જનુ ચકઈ અકુલાનિ૭૮
સીય સકુચ બસ ઉતરુ ન દેઈ સો સુનિ તમકિ ઉઠી કૈકેઈ
મુનિ પટ ભૂષન ભાજન આની આગેં ધરિ બોલી મૃદુ બાની
નૃપહિ પ્રાન પ્રિય તુમ્હ રઘુબીરા સીલ સનેહ ન છાડ઼િહિ ભીરા
સુકૃત સુજસુ પરલોકુ નસાઊ તુમ્હહિ જાન બન કહિહિ ન કાઊ
અસ બિચારિ સોઇ કરહુ જો ભાવા રામ જનનિ સિખ સુનિ સુખુ પાવા
ભૂપહિ બચન બાનસમ લાગે કરહિં ન પ્રાન પયાન અભાગે
લોગ બિકલ મુરુછિત નરનાહૂ કાહ કરિઅ કછુ સૂઝ ન કાહૂ
રામુ તુરત મુનિ બેષુ બનાઈ ચલે જનક જનનિહિ સિરુ નાઈ
દોહા- સજિ બન સાજુ સમાજુ સબુ બનિતા બંધુ સમેત
બંદિ બિપ્ર ગુર ચરન પ્રભુ ચલે કરિ સબહિ અચેત૭૯
નિકસિ બસિષ્ઠ દ્વાર ભએ ઠાઢ઼ે દેખે લોગ બિરહ દવ દાઢ઼ે
કહિ પ્રિય બચન સકલ સમુઝાએ બિપ્ર બૃંદ રઘુબીર બોલાએ
ગુર સન કહિ બરષાસન દીન્હે આદર દાન બિનય બસ કીન્હે
જાચક દાન માન સંતોષે મીત પુનીત પ્રેમ પરિતોષે
દાસીં દાસ બોલાઇ બહોરી ગુરહિ સૌંપિ બોલે કર જોરી
સબ કૈ સાર સઁભાર ગોસાઈં કરબિ જનક જનની કી નાઈ
બારહિં બાર જોરિ જુગ પાની કહત રામુ સબ સન મૃદુ બાની
સોઇ સબ ભાઁતિ મોર હિતકારી જેહિ તેં રહૈ ભુઆલ સુખારી
દોહા- માતુ સકલ મોરે બિરહઁ જેહિં ન હોહિં દુખ દીન
સોઇ ઉપાઉ તુમ્હ કરેહુ સબ પુર જન પરમ પ્રબીન૮૦
એહિ બિધિ રામ સબહિ સમુઝાવા ગુર પદ પદુમ હરષિ સિરુ નાવા
ગનપતી ગૌરિ ગિરીસુ મનાઈ ચલે અસીસ પાઇ રઘુરાઈ
રામ ચલત અતિ ભયઉ બિષાદૂ સુનિ ન જાઇ પુર આરત નાદૂ
કુસગુન લંક અવધ અતિ સોકૂ હહરષ બિષાદ બિબસ સુરલોકૂ
ગઇ મુરુછા તબ ભૂપતિ જાગે બોલિ સુમંત્રુ કહન અસ લાગે
રામુ ચલે બન પ્રાન ન જાહીં કેહિ સુખ લાગિ રહત તન માહીં
એહિ તેં કવન બ્યથા બલવાના જો દુખુ પાઇ તજહિં તનુ પ્રાના
પુનિ ધરિ ધીર કહઇ નરનાહૂ લૈ રથુ સંગ સખા તુમ્હ જાહૂ
દો૦–સુઠિ સુકુમાર કુમાર દોઉ જનકસુતા સુકુમારિ
રથ ચઢ઼ાઇ દેખરાઇ બનુ ફિરેહુ ગએઁ દિન ચારિ૮૧
જૌ નહિં ફિરહિં ધીર દોઉ ભાઈ સત્યસંધ દૃઢ઼બ્રત રઘુરાઈ
તૌ તુમ્હ બિનય કરેહુ કર જોરી ફેરિઅ પ્રભુ મિથિલેસકિસોરી
જબ સિય કાનન દેખિ ડેરાઈ કહેહુ મોરિ સિખ અવસરુ પાઈ
સાસુ સસુર અસ કહેઉ સઁદેસૂ પુત્રિ ફિરિઅ બન બહુત કલેસૂ
પિતૃગૃહ કબહુઁ કબહુઁ સસુરારી રહેહુ જહાઁ રુચિ હોઇ તુમ્હારી
એહિ બિધિ કરેહુ ઉપાય કદંબા ફિરઇ ત હોઇ પ્રાન અવલંબા
નાહિં ત મોર મરનુ પરિનામા કછુ ન બસાઇ ભએઁ બિધિ બામા
અસ કહિ મુરુછિ પરા મહિ રાઊ રામુ લખનુ સિય આનિ દેખાઊ
દો૦–પાઇ રજાયસુ નાઇ સિરુ રથુ અતિ બેગ બનાઇ
ગયઉ જહાઁ બાહેર નગર સીય સહિત દોઉ ભાઇ૮૨
તબ સુમંત્ર નૃપ બચન સુનાએ કરિ બિનતી રથ રામુ ચઢ઼ાએ
ચઢ઼િ રથ સીય સહિત દોઉ ભાઈ ચલે હૃદયઁ અવધહિ સિરુ નાઈ
ચલત રામુ લખિ અવધ અનાથા બિકલ લોગ સબ લાગે સાથા
કૃપાસિંધુ બહુબિધિ સમુઝાવહિં ફિરહિં પ્રેમ બસ પુનિ ફિરિ આવહિં
લાગતિ અવધ ભયાવનિ ભારી માનહુઁ કાલરાતિ અઁધિઆરી
ઘોર જંતુ સમ પુર નર નારી ડરપહિં એકહિ એક નિહારી
ઘર મસાન પરિજન જનુ ભૂતા સુત હિત મીત મનહુઁ જમદૂતા
બાગન્હ બિટપ બેલિ કુમ્હિલાહીં સરિત સરોવર દેખિ ન જાહીં
દોહા- હય ગય કોટિન્હ કેલિમૃગ પુરપસુ ચાતક મોર
પિક રથાંગ સુક સારિકા સારસ હંસ ચકોર૮૩
રામ બિયોગ બિકલ સબ ઠાઢ઼ે જહઁ તહઁ મનહુઁ ચિત્ર લિખિ કાઢ઼ે
નગરુ સફલ બનુ ગહબર ભારી ખગ મૃગ બિપુલ સકલ નર નારી
બિધિ કૈકેઈ કિરાતિનિ કીન્હી જેંહિ દવ દુસહ દસહુઁ દિસિ દીન્હી
સહિ ન સકે રઘુબર બિરહાગી ચલે લોગ સબ બ્યાકુલ ભાગી
સબહિં બિચાર કીન્હ મન માહીં રામ લખન સિય બિનુ સુખુ નાહીં
જહાઁ રામુ તહઁ સબુઇ સમાજૂ બિનુ રઘુબીર અવધ નહિં કાજૂ
ચલે સાથ અસ મંત્રુ દૃઢ઼ાઈ સુર દુર્લભ સુખ સદન બિહાઈ
રામ ચરન પંકજ પ્રિય જિન્હહી બિષય ભોગ બસ કરહિં કિ તિન્હહી
દોહા- બાલક બૃદ્ધ બિહાઇ ગૃઁહ લગે લોગ સબ સાથ
તમસા તીર નિવાસુ કિય પ્રથમ દિવસ રઘુનાથ૮૪
રઘુપતિ પ્રજા પ્રેમબસ દેખી સદય હૃદયઁ દુખુ ભયઉ બિસેષી
કરુનામય રઘુનાથ ગોસાઁઈ બેગિ પાઇઅહિં પીર પરાઈ
કહિ સપ્રેમ મૃદુ બચન સુહાએ બહુબિધિ રામ લોગ સમુઝાએ
કિએ ધરમ ઉપદેસ ઘનેરે લોગ પ્રેમ બસ ફિરહિં ન ફેરે
સીલુ સનેહુ છાડ઼િ નહિં જાઈ અસમંજસ બસ ભે રઘુરાઈ
લોગ સોગ શ્રમ બસ ગએ સોઈ કછુક દેવમાયાઁ મતિ મોઈ
જબહિં જામ જુગ જામિનિ બીતી રામ સચિવ સન કહેઉ સપ્રીતી
ખોજ મારિ રથુ હાઁકહુ તાતા આન ઉપાયઁ બનિહિ નહિં બાતા
દોહા- રામ લખન સુય જાન ચઢ઼િ સંભુ ચરન સિરુ નાઇ
સચિવઁ ચલાયઉ તુરત રથુ ઇત ઉત ખોજ દુરાઇ૮૫
જાગે સકલ લોગ ભએઁ ભોરૂ ગે રઘુનાથ ભયઉ અતિ સોરૂ
રથ કર ખોજ કતહહુઁ નહિં પાવહિં રામ રામ કહિ ચહુ દિસિ ધાવહિં
મનહુઁ બારિનિધિ બૂડ઼ જહાજૂ ભયઉ બિકલ બડ઼ બનિક સમાજૂ
એકહિ એક દેંહિં ઉપદેસૂ તજે રામ હમ જાનિ કલેસૂ
નિંદહિં આપુ સરાહહિં મીના ધિગ જીવનુ રઘુબીર બિહીના
જૌં પૈ પ્રિય બિયોગુ બિધિ કીન્હા તૌ કસ મરનુ ન માગેં દીન્હા
એહિ બિધિ કરત પ્રલાપ કલાપા આએ અવધ ભરે પરિતાપા
બિષમ બિયોગુ ન જાઇ બખાના અવધિ આસ સબ રાખહિં પ્રાના
દોહા- રામ દરસ હિત નેમ બ્રત લગે કરન નર નારિ
મનહુઁ કોક કોકી કમલ દીન બિહીન તમારિ૮૬
સીતા સચિવ સહિત દોઉ ભાઈ સૃંગબેરપુર પહુઁચે જાઈ
ઉતરે રામ દેવસરિ દેખી કીન્હ દંડવત હરષુ બિસેષી
લખન સચિવઁ સિયઁ કિએ પ્રનામા સબહિ સહિત સુખુ પાયઉ રામા
ગંગ સકલ મુદ મંગલ મૂલા સબ સુખ કરનિ હરનિ સબ સૂલા
કહિ કહિ કોટિક કથા પ્રસંગા રામુ બિલોકહિં ગંગ તરંગા
સચિવહિ અનુજહિ પ્રિયહિ સુનાઈ બિબુધ નદી મહિમા અધિકાઈ
મજ્જનુ કીન્હ પંથ શ્રમ ગયઊ સુચિ જલુ પિઅત મુદિત મન ભયઊ
સુમિરત જાહિ મિટઇ શ્રમ ભારૂ તેહિ શ્રમ યહ લૌકિક બ્યવહારૂ
દોહા- સુધ્દ સચિદાનંદમય કંદ ભાનુકુલ કેતુ
ચરિત કરત નર અનુહરત સંસૃતિ સાગર સેતુ૮૭
યહ સુધિ ગુહઁ નિષાદ જબ પાઈ મુદિત લિએ પ્રિય બંધુ બોલાઈ
લિએ ફલ મૂલ ભેંટ ભરિ ભારા મિલન ચલેઉ હિઁયઁ હરષુ અપારા
કરિ દંડવત ભેંટ ધરિ આગેં પ્રભુહિ બિલોકત અતિ અનુરાગેં
સહજ સનેહ બિબસ રઘુરાઈ પૂઁછી કુસલ નિકટ બૈઠાઈ
નાથ કુસલ પદ પંકજ દેખેં ભયઉઁ ભાગભાજન જન લેખેં
દેવ ધરનિ ધનુ ધામુ તુમ્હારા મૈં જનુ નીચુ સહિત પરિવારા
કૃપા કરિઅ પુર ધારિઅ પાઊ થાપિય જનુ સબુ લોગુ સિહાઊ
કહેહુ સત્ય સબુ સખા સુજાના મોહિ દીન્હ પિતુ આયસુ આના
દોહા- બરષ ચારિદસ બાસુ બન મુનિ બ્રત બેષુ અહારુ
ગ્રામ બાસુ નહિં ઉચિત સુનિ ગુહહિ ભયઉ દુખુ ભારુ૮૮
રામ લખન સિય રૂપ નિહારી કહહિં સપ્રેમ ગ્રામ નર નારી
તે પિતુ માતુ કહહુ સખિ કૈસે જિન્હ પઠએ બન બાલક ઐસે
એક કહહિં ભલ ભૂપતિ કીન્હા લોયન લાહુ હમહિ બિધિ દીન્હા
તબ નિષાદપતિ ઉર અનુમાના તરુ સિંસુપા મનોહર જાના
લૈ રઘુનાથહિ ઠાઉઁ દેખાવા કહેઉ રામ સબ ભાઁતિ સુહાવા
પુરજન કરિ જોહારુ ઘર આએ રઘુબર સંધ્યા કરન સિધાએ
ગુહઁ સઁવારિ સાઁથરી ડસાઈ કુસ કિસલયમય મૃદુલ સુહાઈ
સુચિ ફલ મૂલ મધુર મૃદુ જાની દોના ભરિ ભરિ રાખેસિ પાની
દોહા- સિય સુમંત્ર ભ્રાતા સહિત કંદ મૂલ ફલ ખાઇ
સયન કીન્હ રઘુબંસમનિ પાય પલોટત ભાઇ૮૯
ઉઠે લખનુ પ્રભુ સોવત જાની કહિ સચિવહિ સોવન મૃદુ બાની
કછુક દૂર સજિ બાન સરાસન જાગન લગે બૈઠિ બીરાસન
ગુઁહ બોલાઇ પાહરૂ પ્રતીતી ઠાવઁ ઠાઁવ રાખે અતિ પ્રીતી
આપુ લખન પહિં બૈઠેઉ જાઈ કટિ ભાથી સર ચાપ ચઢ઼ાઈ
સોવત પ્રભુહિ નિહારિ નિષાદૂ ભયઉ પ્રેમ બસ હ્દયઁ બિષાદૂ
તનુ પુલકિત જલુ લોચન બહઈ બચન સપ્રેમ લખન સન કહઈ
ભૂપતિ ભવન સુભાયઁ સુહાવા સુરપતિ સદનુ ન પટતર પાવા
મનિમય રચિત ચારુ ચૌબારે જનુ રતિપતિ નિજ હાથ સઁવારે
દોહા- સુચિ સુબિચિત્ર સુભોગમય સુમન સુગંધ સુબાસ
પલઁગ મંજુ મનિદીપ જહઁ સબ બિધિ સકલ સુપાસ૯૦
બિબિધ બસન ઉપધાન તુરાઈ છીર ફેન મૃદુ બિસદ સુહાઈ
તહઁ સિય રામુ સયન નિસિ કરહીં નિજ છબિ રતિ મનોજ મદુ હરહીં
તે સિય રામુ સાથરીં સોએ શ્રમિત બસન બિનુ જાહિં ન જોએ
માતુ પિતા પરિજન પુરબાસી સખા સુસીલ દાસ અરુ દાસી
જોગવહિં જિન્હહિ પ્રાન કી નાઈ મહિ સોવત તેઇ રામ ગોસાઈં
પિતા જનક જગ બિદિત પ્રભાઊ સસુર સુરેસ સખા રઘુરાઊ
રામચંદુ પતિ સો બૈદેહી સોવત મહિ બિધિ બામ ન કેહી
સિય રઘુબીર કિ કાનન જોગૂ કરમ પ્રધાન સત્ય કહ લોગૂ
દોહા- કૈકયનંદિનિ મંદમતિ કઠિન કુટિલપનુ કીન્હ
જેહીં રઘુનંદન જાનકિહિ સુખ અવસર દુખુ દીન્હ૯૧
ભઇ દિનકર કુલ બિટપ કુઠારી કુમતિ કીન્હ સબ બિસ્વ દુખારી
ભયઉ બિષાદુ નિષાદહિ ભારી રામ સીય મહિ સયન નિહારી
બોલે લખન મધુર મૃદુ બાની ગ્યાન બિરાગ ભગતિ રસ સાની
કાહુ ન કોઉ સુખ દુખ કર દાતા નિજ કૃત કરમ ભોગ સબુ ભ્રાતા
જોગ બિયોગ ભોગ ભલ મંદા હિત અનહિત મધ્યમ ભ્રમ ફંદા
જનમુ મરનુ જહઁ લગિ જગ જાલૂ સંપતી બિપતિ કરમુ અરુ કાલૂ
ધરનિ ધામુ ધનુ પુર પરિવારૂ સરગુ નરકુ જહઁ લગિ બ્યવહારૂ
દેખિઅ સુનિઅ ગુનિઅ મન માહીં મોહ મૂલ પરમારથુ નાહીં
દોહા- સપનેં હોઇ ભિખારિ નૃપ રંકુ નાકપતિ હોઇ
જાગેં લાભુ ન હાનિ કછુ તિમિ પ્રપંચ જિયઁ જોઇ૯૨
અસ બિચારિ નહિં કીજઅ રોસૂ કાહુહિ બાદિ ન દેઇઅ દોસૂ
મોહ નિસાઁ સબુ સોવનિહારા દેખિઅ સપન અનેક પ્રકારા
એહિં જગ જામિનિ જાગહિં જોગી પરમારથી પ્રપંચ બિયોગી
જાનિઅ તબહિં જીવ જગ જાગા જબ જબ બિષય બિલાસ બિરાગા
હોઇ બિબેકુ મોહ ભ્રમ ભાગા તબ રઘુનાથ ચરન અનુરાગા
સખા પરમ પરમારથુ એહૂ મન ક્રમ બચન રામ પદ નેહૂ
રામ બ્રહ્મ પરમારથ રૂપા અબિગત અલખ અનાદિ અનૂપા
સકલ બિકાર રહિત ગતભેદા કહિ નિત નેતિ નિરૂપહિં બેદા
દોહા- ભગત ભૂમિ ભૂસુર સુરભિ સુર હિત લાગિ કૃપાલ
કરત ચરિત ધરિ મનુજ તનુ સુનત મિટહિ જગ જાલ૯૩
માસપારાયણ, પંદ્રહવા વિશ્રામ