પરંતુ જેનું ગૃહ પૂર્ણતામાં
ભર્યું હતું આજ સુધી સદાયે,
ના જ્યાં હતી ભાવિ તણીય ચિંતા,
અસહ્ય તેને પલટો થયો આ.
કલાપી
'દીનાનાથનું ઘર ક્યાં આવ્યું ?' પચાસ પંચાવન વર્ષના એક પુરુષે ચૉગાનમાંથી નીકળતા એક, યુવકને પૂછ્યું. આ ઉંમર વૃદ્ધાવસ્થાનો કિનારો કહી શકાય, પરંતુ ટટ્ટાર ચાલતો આ પુરુષ વૃદ્ધ લાગતો નહોતો. તેની આંખો સહેજ ઝીણી પણ ચમકતી હતી, અને તેનું મુખ મલકતું લાગતું હતું.
‘જી, હું બતાવું.' કહી યુવકે પાછા ફરવા માંડ્યું.
વૃદ્ધ હસ્યો. 'દુનિયા સુધરતી જાય છે, ભાઈ ! કૉલેજમાં જાઓ છો ?'
'હા જી, હું કૉલેજમાં જાઉં છું.' યુવકે કહ્યું. 'પરંતુ દુનિયા સુધરતી જાય છે એમ આપે કેમ કહ્યું?'
'જુઓ ને ભાઈ ! અમે નાના હતા ત્યારે પરદેશીઓને આમ સહેલાઈથી કોઈનાં ઘર બતાવતા નહિ, અને બતાવતા તો કોઈ એવું ઘર બતાવીએ કે જ્યાંથી ઘર પૂછનારને ધપ્પો જ પડે. તમારી નિશાળો અને કૉલેજોએ છોકરાઓને તોફાન શીખવતાં અટકાવ્યા છે.'
યુવક આ સાંભળી આશ્ચર્ય પામ્યો. તોફાનનો શોખીન આ ડોસો વળી કોણ હશે ? નિશાળ અને કૉલેજમાં શીખવાતી સભ્યતા માટે યુવકને માન હતું. તેણે પ્રશ્ન કર્યો : 'શું આપને સભ્યતા નથી પસંદ પડતી?'
'સભ્યતા તો અલબત્ત ગમે જ, પરંતુ સભ્ય માણસો વહેલા વાંકા વળી જાય છે. મારે સભ્યતા સામે એટલી જ તકરાર છે.'
'દીનાનાથનું આ મકાન. બારીમાં ઊભી છે એ એમની દીકરી.' યુવકે મકાન બતાવતાં કહ્યું.
'દીનાનાથનું આ મકાન ?' તે સહજ અટકી બોલ્યો. 'શું વારાફેરા
