વખત સત્ય વસ્તુને સ્વીકારતાં અટકાવે છે.’
‘મારાં માણસો ક્યાં મરી ગયાં ?' મેં ફરી બૂમ મારી.
યુવકની આંખો સ્થિર થઈ, તેના મુખ ઉપરની રેખાઓ સખત થઈ. હાથ તલવારની મૂઠ તરફ વળ્યો. અને અગ્નિના પ્રકાશમાં બીજી જ્વાલા નીકળતી હોય તેમ તેની લાંબી ચમકતી શમશેર મ્યાનમાંથી બહાર આવી.
‘આપને હું મારા કેદી બનાવું છું. એકદમ તંબુની બહાર જાઓ. તંબુના પાછલા ભાગમાં બે ઘોડા છે. વિશ્વાસ રાખી એક ઘોડા ઉપર બેસી જાઓ અને બીજો ઘોડેસ્વાર જ્યાં લઈ જાય ત્યાં એકદમ જાઓ ! પાછું ફરી જોશો તો શિર તમારું નથી.’
આવો રુઆાબ મેં કોઈ પણ ક્રૂર રાજા કે નવાબમાં જોયો નથી. હું તાબે થવા તૈયારી કરતો હતો, પરંતુ ગોરા તરીકેનું મારું અભિમાન પાછું તરી આવ્યું અને હું ઊભો રહ્યો. મને ઊભેલો જોતાં તે વધારે સખત થયો, પરંતુ ખેંચેલી તલવાર તેણે મ્યાનમાં મૂકવા માંડી અને મને કહ્યું :
‘આપણે મિત્ર છીએ એ વાત ભૂલવાની નથી.’
હું જરા શરમાયો. અને તેના કહેવા પ્રમાણે તંબુની બહાર ગયો. ચારે પાસ, ભડભડ અગ્નિ લાગી રહ્યો હતો. તંબુના પાછલા ભાગમાં જતા યુવકના કહેવા પ્રમાણે બે સુંદર અશ્વો સજ્જ થયેલા મેં જોયા.
અશ્વની પાસે જ મેં ભગવાં વસ્ત્રધારી સાધુને ઊભેલો જોયો. આ જ સાધુના મઠમાં મને પેલો યુવક અમારા પરિચયના પ્રથમ દિવસે લઈ ગયો હતો, એનો જ હું મહેમાન હતો અને એણે મને ભોજન અપાવ્યું હતું. તેણે મને જોતાં જ બૂમ પાડી :
‘સાહેબ ! પધારો. આ ઘોડા ઉપર બેસી જાઓ. આ મુશ્કેલીમાંથી હું તમને સહીસલામત બહાર લઈ જઈશ.’
હું ઘોડા ઉપર બેસી ગયો. વૃદ્ધ સાધુ પણ એક જ છલંગે ઘોડેસ્વાર થયો, અને થનથનતા આ બંને અશ્વો આગળ વધ્યા. છાવણીના એક ખૂણામાંથી અમને માર્ગ મળ્યા અને બળતે હૃદયે બળતી છાવણી એમ ને એમ મૂકી હું બહાર આવ્યો. મેં ઘોડો થોભાવ્યો, મને શરમ આવી.
‘મારા માણસોનું શું થશે ? મેં મોટેથી પૂછ્યું.
‘ઈશ્વરને સોંપી દો !’ વૃદ્ધ સાધુએ કહ્યું. અને આપ પણ તેને જ યાદ કરી આગળ વધો ! અહીં વધારે રહેવું સલામતીભર્યું નથી.’
ઘોડાને એડી મારી, પણ તે એકાએક આગળ ન વધ્યો.
જોતામાં એક ટોળું અમારી આગળ આવી રસ્તો રોકી ઊભું. આગ,
