શિવતાંડવ સ્તોત્ર

by રાવણ

શિવતાંડવ સ્તોત્ર રાવણ

મૂળ સ્તોત્ર

ગુજરાતી	સંસ્કૃત/દેવનાગરી
જટાટવીગલજ્જલપ્રવાહપાવિતસ્થલે ગલેऽવલંબ્ય લંબિતાં ભુજંગતુંગમાલિકામ્ । ડમડ્ડમડ્ડમડ્ડમન્નિનાદવડ્ડમર્વયં ચકાર ચંડતાંડવં તનોતુ નઃ શિવઃ શિવમ્ ॥૧॥	जटाटवीगलज्जलप्रवाहपावितस्थले गलेऽवलम्ब्य लम्बितां भुजङ्गतुङ्गमालिकाम् । डमड्डमड्डमड्डमन्निनादवड्डमर्वयं चकार चण्डताण्डवं तनोतु नः शिवः शिवम् ॥१॥
જટાકટાહસંભ્રમભ્રમન્નિલિંપનિર્ઝરી વિલોલવીચિવલ્લરીવિરાજમાનમૂર્ધનિ । ધગદ્ધગદ્ધગજ્જ્વલલ્લલાટપટ્ટપાવકે કિશોરચંદ્રશેખરે રતિઃ પ્રતિક્ષણં મમ ॥૨॥	जटाकटाहसम्भ्रमभ्रमन्निलिम्पनिर्झरी विलोलवीचिवल्लरीविराजमानमूर्धनि । धगद्धगद्धगज्ज्वलल्ललाटपट्टपावके किशोरचन्द्रशेखरे रतिः प्रतिक्षणं मम ॥२॥
ધરાધરેંદ્રનંદિનીવિલાસબંધુબંધુર સ્ફુરદ્દિગન્તસન્તતિપ્રમોદમાનમાનસે । કૃપાકટાક્ષધોરણીનિરુદ્ધદુર્ધરાપદિ ક્વચિદ્દિગંબરે મનો વિનોદમેતુ વસ્તુનિ ॥૩॥	धराधरेन्द्रनंदिनीविलासबन्धुबन्धुर स्फुरद्दिगन्तसन्ततिप्रमोदमानमानसे । कृपाकटाक्षधोरणीनिरुद्धदुर्धरापदि क्वचिद्दिगम्बरे मनो विनोदमेतु वस्तुनि ॥३॥
જટાભુજંગપિંગલસ્ફુરત્ફણામણિપ્રભા કદંબકુંકુમદ્રવપ્રલિપ્તદિગ્વધૂમુખે । મદાંધસિંધુરસ્ફુરત્ત્વગુત્તરીયમેદુરે મનોવિનોદમદ્ભુતં બિભર્તુ ભૂતભર્તરિ ॥૪॥	जटाभुजङ्गपिङ्गलस्फुरत्फणामणिप्रभा कदम्बकुङ्कुमद्रवप्रलिप्तदिग्वधूमुखे । मदान्धसिन्धुरस्फुरत्त्वगुत्तरीयमेदुरे मनोविनोदमद्भुतं बिभर्तु भूतभर्तरि ॥४॥
સહસ્રલોચનપ્રભૃત્યશેષલેખશેખર પ્રસૂનધૂલિધોરણી વિધૂસરાંઘ્રિપીઠભૂઃ । ભુજંગરાજમાલયા નિબદ્ધજાટજૂટક શ્રિયૈ ચિરાય જાયતાં ચકોરબંધુશેખરઃ ॥૫॥	सहस्रलोचनप्रभृत्यशेषलेखशेखर प्रसूनधूलिधोरणी विधूसराङ्घ्रिपीठभूः । भुजङ्गराजमालया निबद्धजाटजूटक श्रियै चिराय जायतां चकोरबन्धुशेखरः ॥५॥
લલાટચત્વરજ્વલદ્ધનંજયસ્ફુલિંગભા નિપીતપંચસાયકં નમંનિલિંપનાયકમ્ । સુધામયૂખલેખયા વિરાજમાનશેખરં મહાકપાલિસમ્પદે શિરોજટાલમસ્તુ નઃ ॥૬॥	ललाटचत्वरज्वलद्धनञ्जयस्फुलिङ्गभा निपीतपञ्चसायकं नमन्निलिम्पनायकम् । सुधामयूखलेखया विराजमानशेखरं महाकपालिसम्पदे शिरोजटालमस्तु नः ॥६॥
કરાલભાલપટ્ટિકાધગદ્ધગદ્ધગજ્જ્વલ દ્ધનંજયાહુતીકૃતપ્રચંડપંચસાયકે । ધરાધરેન્દ્રનંદિનીકુચાગ્રચિત્રપત્રક પ્રકલ્પનૈકશિલ્પિનિત્રિલોચને રતિર્મમ ॥૭॥	करालभालपट्टिकाधगद्धगद्धगज्ज्वल द्धनञ्जयाहुतीकृतप्रचण्डपञ्चसायके । धराधरेन्द्रनन्दिनीकुचाग्रचित्रपत्रक प्रकल्पनैकशिल्पिनित्रिलोचने रतिर्मम ॥७॥
નવીનમેઘમંડલી નિરુદ્ધદુર્ધરસ્ફુરત્ કુહૂનિશીથિનીતમઃ પ્રબંધબદ્ધકંધરઃ । નિલિંપનિર્ઝરીધરસ્તનોતુ કૃત્તિસિંધુરઃ કલાનિધાનબંધુરઃ શ્રિયં જગદ્‌ધુરંધરઃ ॥૮॥	नवीनमेघमण्डली निरुद्धदुर्धरस्फुरत् कुहूनिशीथिनीतमः प्रबन्धबद्धकन्धरः । निलिम्पनिर्झरीधरस्तनोतु कृत्तिसिन्धुरः कलानिधानबन्धुरः श्रियं जगद्धुरंधरः ॥८॥
પ્રફુલ્લનીલપંકજપ્રપંચકાલિમપ્રભા વલંબિકંઠકંદલીરુચિપ્રબદ્ધકન્ધરમ્ । સ્મરચ્છિદં પુરચ્છિદં ભવચ્છિદં મખચ્છિદં ગજચ્છિદાંધકચ્છિદં તમંતકચ્છિદં ભજે ॥૯॥	प्रफुल्लनीलपङ्कजप्रपञ्चकालिमप्रभा वलम्बिकण्ठकन्दलीरुचिप्रबद्धकन्धरम् । स्मरच्छिदं पुरच्छिदं भवच्छिदं मखच्छिदं गजच्छिदान्धकच्छिदं तमन्तकच्छिदं भजे ॥९॥
અખર્વસર્વમંગલા કલાકદંબમંજરી રસપ્રવાહમાધુરી વિજૃંભણામધુવ્રતમ્ । સ્મરાંતકં પુરાંતકં ભવાંતકં મખાંતકં ગજાંતકાંધકાંતકં તમંતકાંતકં ભજે ॥૧૦॥	अखर्वसर्वमङ्गला कलाकदम्बमञ्जरी रसप्रवाहमाधुरी विजृम्भणामधुव्रतम् । स्मरान्तकं पुरान्तकं भवान्तकं मखान्तकं गजान्तकान्धकान्तकं तमन्तकान्तकं भजे ॥१०॥
જયત્વદભ્રવિભ્રમભ્રમદ્ભુજંગમશ્વસદ્ વિનિર્ગમત્ક્રમસ્ફુરત્કરાલભાલહવ્યવાટ્ । ધિમિદ્ધિમિદ્ધિમિધ્વનંમૃદંગતુંગમંગલ- ધ્વનિક્રમપ્રવર્તિતપ્રચંડતાંડવઃ શિવઃ ॥૧૧॥	जयत्वदभ्रविभ्रमभ्रमद्भुजङ्गमश्वसद् विनिर्गमत्क्रमस्फुरत्करालभालहव्यवाट् । धिमिद्धिमिद्धिमिध्वनन्मृदङ्गतुङ्गमङ्गल- ध्वनिक्रमप्रवर्तितप्रचण्डताण्डवः शिवः ॥११॥
દૃષદ્વિચિત્રતલ્પયોર્ભુજંગમૌક્તિકસ્રજોર્ ગરિષ્ઠરત્નલોષ્ઠયોઃ સુહૃદ્વિપક્ષપક્ષયોઃ । તૃણારવિંદચક્ષુષોઃ પ્રજામહી મહેંદ્રયોઃ સમં પ્રવૃત્તિકઃ કદા સદાશિવં ભજામ્યહમ્ ॥૧૨॥	दृषद्विचित्रतल्पयोर्भुजङ्गमौक्तिकस्रजोर् गरिष्ठरत्नलोष्ठयोः सुहृद्विपक्षपक्षयोः । तृणारविन्दचक्षुषोः प्रजामही महेन्द्रयोः समं प्रवृत्तिकः कदा सदाशिवं भजाम्यहम ॥१२॥
કદા નિલિંપનિર્ઝરીનિકુંજકોટરે વસન્ વિમુક્તદુર્મતિઃ સદા શિરઃસ્થમંજલિં વહન્ । વિમુક્તલોલલોચનો લલામભાલલગ્નકઃ શિવેતિ મંત્રમુચ્ચરન્ કદા સુખી ભવામ્યહમ્ ॥૧૩॥	कदा निलिम्पनिर्झरीनिकुञ्जकोटरे वसन् विमुक्तदुर्मतिः सदा शिरःस्थमञ्जलिं वहन् । विमुक्तलोललोचनो ललामभाललग्नकः शिवेति मन्त्रमुच्चरन् कदा सुखी भवाम्यहम् ॥१३॥
નિલિંપનાથનાગરીકદંબમોલમલ્લિક: નિગુંફનિર્ભરક્ષરંમધૂષ્ણિકામનોહરઃ । તનોતુ નો મનોમુદં વિનોદિનીમહર્નિશં પરિશ્રયં પરં પદં તદંગજત્વિષાં ચયઃ ॥૧૪॥	निलिम्पनाथनागरीकदम्बमोलमल्लिक: निगुम्फनिर्भरक्षरन्मधूष्णिकामनोहरः । तनोतु नो मनोमुदं विनोदिनीमहर्निशं परिश्रयं परं पदं तदङ्गजत्विषां चयः ॥१४॥
ઇમં હિ નિત્યમેવમુક્તમુત્તમોત્તમં સ્તવં પઠંસ્મરંબ્રુવન્નરો વિશુદ્ધિમેતિ સંતતં । હરે ગુરૌ સુભક્તિમાશુ યાતિ નાન્યથા ગતિં વિમોહનં હિ દેહિનાં સુશંકરસ્ય ચિંતનં ॥૧૫॥	इमं हि नित्यमेवमुक्तमुत्तमोत्तमं स्तवं पठन्स्मरन्ब्रुवन्नरो विशुद्धिमेति संततम् । हरे गुरौ सुभक्तिमाशु याति नान्यथा गतिं विमोहनं हि देहिनां सुशङ्करस्य चिंतनम् ॥१५॥
પૂજાવસાનસમયે દશવક્ત્રગીતં યઃ શંભુપૂજનપરં પઠતિ પ્રદોષે । તસ્ય સ્થિરાં રથગજેંદ્રતુરંગયુક્તાં લક્ષ્મીં સદૈવ સુમુખીં પ્રદદાતિ શંભુઃ ॥૧૬॥	पूजावसानसमये दशवक्त्रगीतं यः शम्भुपूजनपरं पठति प्रदोषे । तस्य स्थिरां रथगजेन्द्रतुरङ्गयुक्तां लक्ष्मीं सदैव सुमुखीं प्रददाति शम्भुः ॥१६॥
ઇતિ શ્રી રાવણ વિરચિત શિવતાંડવ સ્તોત્રમ્ ॥	इति श्री रावण विरचित शिवतांडव स्तोत्रम् ॥

અર્થ

સઘન જટામંડલ રૂપ વનથી પ્રવાહિત થઈને શ્રી ગંગાજીની ધારાઓ જે શિવજીના પવિત્ર કંઠ પ્રદેશને પ્રક્ષાલિત કરે છે, જેમના ગળામાં લાંબા લાંબા સાપોની માળાઓ લટકી રહી છે, તેમજ જે શિવજી ડમરૂને ડમ-ડમ વગાડીને પ્રચંડ તાંડવ નૃત્ય કરે છે, તે શિવજી અમારૂ કલ્યાકણ કરે. (૧)

ખુબ જ ગંભીર ઘટારૂપ જટામાં અતિવેગથી વિલાસપૂર્વક ભ્રમણ કરતી દેવનદી ગંગાજીની ચંચળ લહરો જે શિવજીના શીશ પર વહી રહી છે તેમજ જેમના મસ્તરકમાં અગ્નિની પ્રચંડ જ્વાજળાઓ ધધક કરીને પ્રજ્વતલિત થઈ રહી છે, એવા બાલ ચંદ્રમાથી વિભૂષિત મસ્તકવાળા શિવજીમાં મારો અનુરાગ (પ્રેમ) પ્રતિક્ષણ વધતો રહે. (૨)

પર્વતરાજસુતાના વિલાસમય રમણીય કટાક્ષોંથી પરમ આનંદિત ચિત્તવાળા (શિવજી) તેમજ જેમની કૃપાદૃષ્ટિથી ભક્તોની મોટામાં મોટી વિપત્તિઓ દૂર થઈ જાય છે, આવા જ દિગમ્બર એવા શિવજીની આરાધનામાં મારૂ ચિત્ત ક્યારે આનંદિત થશે. (૩)

જટામાં લપેટાયેલા સર્પના ફેણના મણિઓના પ્રકાશમાન પીળું તેજ સમૂહ રૂપ કેસર કાંતિથી દિશા બંધુઓંના મુખમંડળને ચમકાવનાર, મત્તવાળા, ગજાસુરના ચર્મરૂપ ઉપરણાથી વિભૂષિત, પ્રાણિયોંની રક્ષા કરનાર શિવજીમાં મારૂ મન વિનોદને પ્રાપ્ત કરે. (૪)

ઇંદ્રાદિ સમસ્તય દેવતાઓંના માથાથી સુસજ્જિત પુષ્પોંનની ધૂલિરાશિથી ધૂસરિત પાદપૃષ્ઠવાળા સર્પરાજોંની માલાળોથી વિભૂષિત જટાવાળા પ્રભુ અમને ચિરકાલ માટે સંપદા આપે. (૫)

દેવતાઓના ગર્વ નાશ કરતાં જે શિવજીએ પોતાના વિશાળ મસ્તકની અગ્નિની જ્વાલાથી, કામદેવને ભસ્મ કરી દિધા હતાં. તે અમૃત કિરણોંવાળા ચંદ્રમાના જેવા, તેમજ ગંગાજીથી સુશોભિત જટાવાળા, તેજ રૂપ નરમુંડધારી શિવજી અમને અક્ષય સંપત્તિ આપે. (૬)

સળગી રહેલી પોતાના મસ્તકની ભયંકર જ્વાલાથી પ્રચંડ કામદેવને ભસ્મ કરનાર તથા પર્વત રાજસુતાના સ્તનના અગ્રભાગ પર વિવિધ ભાંતિની ચિત્રકારી કરવામાં અતિ ચતુર ત્રિલોચનમાં મારી પ્રીતિ અટલ રહે. (૭)

નવીન મેઘોની ઘટાથી પરિપૂર્ણ અમાવસ્યાની રાત્રિના ઘોર અંધકારની જેમ ખુબ જ ગૂઢ કંઠ વાળા, દેવ નદી ગંગાને ધારણ કરનાર, જગચર્મથી સુશોભિત, બાલચંદ્રની કળાના બોજથી વિનમ્ર, જગતના બોજને ધારણ કરનાર શિવજી અમને બધા જ પ્રકારની સંપત્તિ આપે. (૮)

ખીલેલા નીલકમલની ફેલાયેલી સુંદર શ્યામ પ્રભાથી વિભૂષિત કંઠની શોભાથી ઉદ્ભાસિત ખભાવાળા, કામદેવ તેમજ ત્રિપુરાસુરના વિનાશક, સંસારના દુ:ખોને કાપનારા, દક્ષયજ્ઞવિધ્વંસસક, ગજાસુરહંતા, અંધકારસુરનાશક અને મૃત્યુને નષ્ટ કરનાર શ્રી શિવજીનું હું ભજન કરૂ છું. (૯)

કલ્યાણમય, નાશ ન થનાર બધી જ કળીથી વહેતાં રસની મધુરતાનો આસ્વાદ કરવામાં ભ્રમરરૂપ, કામદેવને ભસ્મિત કરનાર, ત્રિપુરાસુર વિનાશક, સંસાર દુઃખહારી, દક્ષયજ્ઞવિધ્વંરસક, ગજાસુર તથા અંધકાસુરને મારનાર અને યમરાજના પણ યમરાજ શ્રી શિવજીનું હું ભજન કરૂ છું. (૧૦)

અત્યંત શીઘ્ર, વેગપૂર્વક ભ્રમણ કરતાં સર્પોંના ફુફકાર છોડવાથી ક્રમશઃ લલાટમાં વધેલી પ્રચંડ અગ્નિવાળા મૃદંગની ધિમ-ધિમ મંગલકારી ધ્વાનિના ક્રમારોહથી ચંડ તાંડવ નૃત્યમાં લીન થનાર શિવજી બધી જ રીતે સુશોભિત થઈ રહ્યાં છે. (૧૧)

જોરદાર પત્થર અને કોમળ વિચિત્ર શય્યામાં સર્પ અને મોતિઓની માળાઓમાં માટીના ટુકડાઓ અને ખુબ જ કિંમતી રત્નોમાં, શત્રુ અને મિત્રમાં, તરણા અને કમલલોચનનીઓમાં, પ્રજા અને મહારાજાધિરાજાની સામે સમાન દૃષ્ટિ રાખે છે તેવા શિવજીનું હુ ક્યારે ભજન કરીશ. (૧૨)

ક્યારે હું શ્રી ગંગાજીના કછારકુંજમાં નિવાસ કરીને, નિષ્કપટી થઈને માથા પર અંજલિ ધારણ કરતા ચંચલ નેત્રોવાળી લલનાઓમાં પરમ સુંદરી પાર્વતીજીના મસ્તકમાં અંકિત શિવ મંત્રનું ઉચ્ચારણ કરતાં પરમ સુખને પ્રાપ્ત કરીશ. (૧૩)

આ પરમ ઉત્તમ શિવતાંડવ શ્લોકને દરરોજ, મુક્ત કંઠથી વાંચવાથી કે તેને સાંભળવાથી, સંતતિ વગેરેથી પૂર્ણ થાવ છો તથા હરિ અને ગુરુમાં ભક્તિ બની રહે છે. જેમની બીજી ગતિ નથી થતી અને તે શિવની શરણમાં જ રહે છે. (૧૫)

શિવ પૂજાના અંતમાં આ રાવણકૃત શિવ તાંડવ સ્તોત્રને સંધ્યાકાળે ગાન કરવાથી કે વાંચવાથી લક્ષ્મી સ્થિતર રહે છે. રથ, ગજ, ઘોડા બધાથી હંમેશા યુક્ત રહે છે. (૧૬)

આમ શ્રી રાવણે રચેલું શિવતાંડવ સ્ત્રોત્ર સંપૂર્ણ.