દાદાજીની વાતો/શબ્દકોશ

વિકિસ્રોતમાંથી
← સૌરાષ્ટ્રના લાક્ષણિક વાક્યપ્રયોગો દાદાજીની વાતો
શબ્દકોશ
ઝવેરચંદ મેઘાણી


શબ્દકોશ


અબળખા: વાંચ્છના
અરણા પાડા: જંગલી પાડાની જાત
અંતરવાસ (પાઘડીનો છેડો નાખવો): કોઈ દેવ-દેવીનાં દર્શન સમયે પાઘડીના છેડાને ગળે વીંટવાનો નિયમ છે.
આડ્ય: તિલક
આરડ બોરડ કેરડ: બોરડી અને કેરડાં જેવાં કાંટાવાળા ઝાડ
એકદંડિયો (રાજમહેલ): એક જ સ્તંભ ઉપર ચણેલો
ઓધાન: ગર્ભ
ઓડ્ય: ગરદન
કથોરું: ખરાબ
કંધૂર: ગરદન
કાજળિયો: પાણીનો કૂંજો
કાઠું: ઊંચાઈ
કાંટે આવવું (ડિલ): શરીરમાં ચેતન આવવું.
ખોપ: પહાડોના પથ્થરમાં પોલાણની જગ્યા
ગદરવું: ગુજારો કરવો
ગપત: ગુપ્ત, અદૃશ્ય
ગલોલી: ગોળી
ગંધ્રવ: ગાંધર્વ
ગેંદલ: મોટું
ઘડિયાં (લગ્ન): તાત્કાલિક
ઘેરેઘેરા: ટોળાં


ઝરકડી: ગર્જના
ઝંઝરી: ધાતુનો હોકો
ઝાળનો ઢૂવો: ઝાળ નામનું ઝાડ થાય છે તેનું ઝુંડ
ટોયલી: બાળકને દૂધ પિવડાવવાનું વાસણ
ટોવું: ધીરે ધીરે પિવાડવું
ઠણકાવવું: પ્રહાર કરવો
ડણકવું: સિંહ જેવી ગર્જના કરવી
ડામણી: લોઢાની સાંકળ જેવું હથિયાર
ડાર (સૂવરનું): કુટુંબ-ટોળું
ડાળોવાટો: કચ્ચરઘાણ
ડામડી પીટવી: ઢોલ વગાડીને ઢંઢેરો ફેલાવવો
ડિલ: શરીર
તંગલ: તરવાર
તીતીભીતી: ઉથલપાથલ
તીરડો: તીર
ત્રસિંગ: (ત્રણ શીંગડાવાળો) સિંહ
ત્રાઠી: ત્રાસેલી
થાન: સ્તન
દઠકમંગળ: પ્રચંડ
દેહીકાળ: આયુષ્યનો અંત
ધરબવો: ઠાંસીને ભરવો
ધુકાર: મોટું
ધ્રાશકો: ભયની લાગણી
નવાલા: કોળિયા
નામચા: નામના


નુગરો: ગુરુ વિનાનો
પડો વજડાવવો: ઢંઢેરો ટિપાવવો
પાટકે: આથડે
બાજંદો: બાહોશ
બાનડી: દાસી
બાબરકાં: ટૂંકા વાળ
બૂરવું (સમુદ્ર, કૂવો): ડૂબી મરવું
બેલાડ્યે બેસાડવું: ઘોડા ઉપર એક અસવારની પાછળ બીજો બેસે, તે બેલાડ્ય બેઠેલ કહેવાય
ભરફોડિયો: હલકી જાતનો સર્પ
ભંડારવું: દાટવું
મનખો: મેદની
માણેકલટ: ઘોડાના કપાળ પર ઝૂલતા વાળનો ગુચ્છ
માલીપા: માંહે
મીંઝરી: માંઝરી
મીંદડી: વહાણનું લંગર
મેલડી: એ નામની આસૂરી દેવી
મોકળા: છૂટા
મોવાળા: વાળ
રવદ: શરત


રામરામિયું: રામ રામ
રોંઢો: મધ્યાહ્ન પછીનો નાસ્તો
લાળ્ય: પોકાર (શિયાળના)
લીલાં કંઝાર: લીલાંછમ
વધેરવું: કાપવું
વાટપાડિયા: માર્ગમાં લોકોને સતાવનારો
વાઢાળો: સરાણિયો
વીવા વાઝમ: વિવાહ ઇત્યાદિ મંગળ અવસર
વેણ્ય: પ્રસૂતિ સમયે પેટની પીડા
સફરા (નદી): ક્ષિપ્રા (ઉજ્જૈનને પાદર)
સમદરપેટો: સમુદ્ર-શા ઉદાર હ્રદયવાળો
સાંબેલા રોડવવાં: ગપ્પાં મારવાં
સ્વાત: સ્વાતિ (નક્ષત્ર)
સોથ: નાશ
હમેલ્ય: ખભે રાખવાનો સોનેરી પટો
હરડિયો: ગળાનું હાડકું
હોડ: શરત