નળાખ્યાન/કડવું ૧૨

by પ્રેમાનંદ

← કડવું ૧૧

નળાખ્યાન કડવું ૧૨ પ્રેમાનંદ

કડવું ૧૩ →

રાગ:જેતશ્રી.

કડવું ૧૨ મું – રાગ જેતશ્રી.

હંસ ભણે હો ભામની, બ્રહ્માંડ ત્રણ જોયાં સહી;
નળની તુલના મેળવું પન, મહીતળમાં તૂલના કો નહીં – તુલના૦
જુગમ રવિસુત રૂપ, આગળા જાય નાખી વાટ;
તંભીરતાએ વર્ણવું, પણ અર્ણવમં ખારાટ. – તુલના૦
શીતળતા શશિ હાર્યો, મૂકે કળા પામે કષ્ટ;
તેજથી આદિતા ફરે નાઠો, મેરુ કેરી પૃષ્ઠ.– તુલના૦
ઐશ્વર્ય યુદ્ધે ઇંદ્ર હાર્યો, ઉપાય કીધા લાખ;
નળ આગળ મહિમા ગયો માટે, મહાદેવ ચોળે રાખ.– તુલના૦
નૈષધા રાયના રૂપ આગળ, દેવને થૈ ચિંતાય;
રખે આપણી સ્ત્રિયો વરે નળને, સર્વે માંડી રક્ષાય.– તુલના૦
લક્ષ્મીનું મન ચંચળ જાણી, વિષ્ણુ મન વિમાસે;
પ્રેમદાને લૈ પાણીમાં પેઠા, બેઠા શેષ્ને વાંસે. – તુલના૦
હીમસુતાને હર લઈ નાઠા, ગયા ગૂફામાંય;
સહસ્ત્ર આંખો ઉંદ્રે કરી, કરવા નારીની રક્ષાય. – તુલના૦
સિદ્ધિ બુદ્ધિને ધીરે નેહીં, રાખે ગણપતિ અહોનિશ પાસ;
ઋષિ પત્નીને ઋષિ લેઇ નાઠા, જઇ રહ્યા વનવાસ.– તુલના૦

પાતાળમાં લેઇ પદ્મનીને, વસિયા વરુણ તે ભૂપ;
સ્વાહા સાચવવા વહ્નિયે, ધર્યાં અડતાળિશા રૂપ.– તુલના૦
ચંદ્રને સૂરજ નાઠા ફરે છે, રખે વરતી નારી,
નારદજી આગળથી ચેત્યા, માટે રહ્યા બ્રહ્મચારી.– તુલના૦
હંસા ભણે હો ભામની, એમ સૌએ શ્યામા સંતાડી;
નળના વપુના વાંથી, સર્વે સૃષ્ટી કષ્ટ પમાડી.– તુલના૦
પુરુષને અદેખાઇનું બળૅવું, નારીને દહે કામ;
અનલા પ્રગટ્યો સર્વને, માટે નળ ધરાવ્યું નામ. – તુલના૦
જપ વ્રત જેણી કર્યાં હશે, સેવ્યો હિમપર્વત;
તે નારી નળને પરણશે જેણે, કાશી મૂકાવ્યું કરવત.– તુલના૦
બ્રહ્માજીની સૃષ્ટિમાં કો, ન મળે જાચક રૂપ;
નળને દાને દારિદ્રય ચેદ્યાં, ભિક્ષુક કીધા ભૂપ.– તુલના૦
ત્યારે નરમ થઇ દમયંતી બોલી, નિર્મળ નર ભૂપાળ;
જેમ તેમ કરતાં ભાઇ મારો, ત્યાં મેળાવ વેવિસાળ.– તુલના૦
હંસા કહે ફોકટ ફાંફા જેમ, વામણો ઇચ્છે આંબા ફળ;
તેમ તુજને ઈચ્છા થઈ, ભરતાર પામવા નલ.– તુલના૦
હજાર હંસ હું સરખા ફરે છે, નૈષધપતિના દૂત;
ખપ કરી પરણાવીએ, તો તું સરખું કંઇ ભૂત.– તુલના૦
વચન સુની વિહંગમનાં, અબળાએ મૂક્યો અહંકાર;
ભુંડા એમ શું મુને બિભ્રંછા, આપણે મિત્રાચાર.– તુલના૦
સ્નેહ તે સત્કર્મનો એમ, વદે વેદ ને ન્યાય;
એમા જાણી પરણાવ મુજશું, લાગું તારે પાય.– તુલના૦

વલણ

પાયે લાગું ને નળા માંગુ, હવે આવી તારે શર્ણરે;
નહીંતર પ્રાન જાશે માહરા, ને પીડ પડશે ધર્ણરે.