પૂઠાંઓમાં નિયમિત નારીજાતિના અને આમાં અનિયમિત
નારીજાતિના શબ્દો છે. મારું પ્રથમ કાર્ય આ પૂઠાં છોકરાઓને
વાંચવા આપવાનું છે. તેઓ તે વાંચે છે, ખૂબ વાંચે છે, આવાં
જેટલાં પૂઠાં આપો તેટલાં વાંચે છે ! અહીં તેમને જાતિના
શબ્દોને પરિચય થાય છે. માથે લખ્યું છે નરજાતિ, નારીજાતિ;
તેથી શબ્દોની જાતિ તરફ કંઈક વિચાર જાય છે. પણ પ્રથમ
તો જાતિ શબ્દોનો પરિચય જ થાય છે.
પણ પછી મેં એક દિવસ તેમને કહ્યું: “બળદની નારી કઈ?” તેઓ કહેઃ “ગાય.” “સિંહની ?” “સિંહણ.” “છોકરાની?” “છોકરી.” ” ડોસાની ?” “ડોસી.” “કૂતરાની ?” “કૂતરી.” “મોરની ?” “ઢેલ.”
મારી યોજના આબાદ સફળ નીવડી. પરિચયથી તેમનામાં વિચાર સ્ફૂર્યો હતો. શબ્દપરિચયથી તેમનામાં જ્ઞાન જાગ્યું હતું.
મેં કહ્યું: “ચાલો એક રમત રમીએ. હું નરજાતિ લખું, તમે નારીજાતિ લખો.” મેં નરજાતિ વાચક શબ્દો લખાવવા માંડ્યા અને સાથે તેઓ નારીજાતિ શબ્દો હોંશે હોંશે લખવા માંડ્યા; અને તપાસું છું તો થોડી જ ભૂલો ! – થોડાની જ ભૂલો !
મેં કહ્યું: “ચાલો, એક બીજી રમત બતાવું આ પેટીઓ છે, આમાં નરજાતિ છે, આમાં નારીજાતિ છે. નરની નારી જાતિ શોધો, અને નારીની નરજાતિ શોધો.”
છોકરાઓ એ રમત કેટલા ય કલાકો સુધી રમ્યા.
ઉપરી સાહેબઃ “પણ એક પેટીમાં બધા શી રીતે રમે ?”
મેં કહ્યું: “એ માટે તે મારે એક રસ્તો કાઢવો પડ્યો હતો. વર્ગમાં મેં દસ આ બાજુ ને દસ સામી બાજુ કૂંડાળાં કાઢ્યાં હતાં. આ તરફનાં દસમાં નર શબ્દો અને સામે નારીના શબ્દો મૂકયા હતા. એક એક કૂંડાળે એક એક વિદ્યાર્થી બેઠો. પોતાનો
