૧૪ જગત પ્રવાસ. મારાથી જોવાથે નહીં, કેમકે અમે ગયાં ત્યારે ઈશાનાણું તરફથી પરત આવતા હતા. વેસ્ટમીસ્ટરમાં સર જનકુડો ત્યાં એ દેખાવની મેં છઠ્ઠી જોઇ હતી, તેમાં નાચ્યગ્રાના વેધ ઉલટાવી દીધો હોય તેવું લાગતું હતું. એ અદ્ભૂત કારીગરીના બંધ ખાંધવાનું ખર્ચ સાત લાખ પેંડ ઉપર થયું હતું, પણ એટલી કીમત કરતાંએ તે ઘણા વધારે ઉપયોગી છે. એ બધાયા તે પહેલાં, જ્યારે અગ્નિકષ્ણુતા પવન થાય ત્યારે અઠવા ડીનાં અઠવાડી સુધી સામન ઉતારાય ચઢાવાય નહીં તેથી વા" ણાને ખેાટી થવું પડતું કેમકે તે વેળા ખુલ્લા બારામાં પાણી બહુ ચઢતું હતું તેથી હાડીએથી અવાતું નહીં, પવન શાંત હોય ત્યારે પણ નુકસાન હુ થતું અને માણસે મરી જતાં. ૧૮૮૨ માં જ્યારથી એ બધ વપરાય એવા થયે ત્યારથી ત્યાં વડાણાના નાલની ચઢ ઉતર ૧૭ લાખ ટેનથી ૩૦ લાખ ટનની વધી છે. જે પરથી એની ખરી જરૂર માલમ પડશે. વેપારી વર્ગની દરખાસ્ત એવી છે કે એ બંધને ઉત્તર તરફથી બી- જો કડકા લાવી મેળવવા. તેથી બધા પવન વખતે ખારામાં સ્થિર પાણી રહે. એ લાક સરકારતે એ વાતે ઘણા આચવ કરે છે. પરંતુ સરકાર હાલમાં તેમ કરવા કરતાં રેલ્વે, પાણીની નહે તથા ફોલંમોને કિલ્લો કરાવવાનું વધારે જરૂરનું ધારેછે. અને તે ખરેખર છે પણ હેલાં થેડાં વર્ષમાં જેટલો વેપારના વધારે થયેા છે તેટલા થયે નય તે તે મારૂં વધા વગર અને પાણી વગરના ફક્કો ખાંધ્યા વગર છુટકો નથી. પવન ન હાય ત્યારે બંધપર કરવા હરવાનું બહુ સારૂં છે, પણ સાંના દેશીએ તે પર હુ જતા નથી, એક દહાડા સાંજે અમે એના છેડા સુધી ચાલતા કરી આવ્યા પણ રસ્તામાં ખેત્રળુ માછી દેશી મળ્યો નહીં. ત્યાંની ગ્રાન્ડ ઓરીએંટલ હોટેલનું મકાન જેવા મુસાફરખાનામાં સા સુવાના ઓરડા છે. પી. ઍન્ડ ત્રણેક આગોટા જ્યારે આવે છે ત્યારે એ બધા ાકાઈ સિવાય કોઈ લાયક છે. એ કંપનીની બે- જાય છે. તે ઉપરાંત એટલાપર પથારી પાથરવી પડે છે, જમવાના એરડામાં ત્રણસેં માણસ બેસી શકે એવું છે. એટલાનું મ્હા સમુદ્ર તરફ્ છે. ત્યાં
