ઊંચા કુળમાં અવતાર દેજો !
ઘર દે નગરમાં
ને મૃત્યુ દેજો સાગરમાં !
પછી તો પોષ માસની સંક્રાંતિને દિવસે સૂર્યોદય પહેલાં કન્યાઓ વ્રત વધારી. એક કોડિયામાં ઘીનો દીવો પેટાવી, કોડિયાં મરતક મેલી, હારબંધ નદીમાં સ્નાન હા તોષલાદેવીને ડબાવવા જાય છે. પગ તળે ઠંડી માટી છે. ઠંડી વાળ્યું સૂચવે છે. અને નદી. શીતળ નીરનો સ્પર્શ થતાં કાયા કપે છે. આવાં શીતળ જળ, સ્થળ અને આકાશની ગર કન્યાઓ નદીતીરે જતાં જતાં પડઘો પાડે છે:
મા’ મહિનાનાં શીતળ પાણી
છલ છલ રે સોહાગણ રાણી
શીતળ નીરે નાયાં.
ગંગામાં જઈ નાયાં.
એ પછી, થર! થર!ઠડીની અંદર, સૂર્ય અને પૃથ્વીના મિલનની જાણે જરા આકાંક્ષા જાગી -
કડ કડ ટાઢે સૂરજ જાગે
સૂરજરાણો લગન માગે.
એ પછી ગંગાતીરે પાણીના કલકલ ધ્વનિ અને પંખીઓના કિલકિલાટ રૂપે જાણે કે સૂર્યદેવનાં વાજાં વાગી રહ્યાં છે.
રમ ઝમ. કલ કલ! ઢમ ઢમ થાય
સૂરજરાણાના વિવા થાય.
હજુ વૃક્ષવેલડીનાં ઝાકળભીનાં પાંદડા પોઢેલાં છે; એ વેળા. વરરાજાને વેશે સર્પરાણા ચાલ્યા આવે છે; જરાક ઝગ ! ઝગ ! થતા સોનેરી અજવાળા પરથી એ આગમનને સચન થાય છે ને કન્યા ગાય છે:
રીંગણાનાં પાંદડાં ઢોલક બજાવે
કાને કુંડળ ને સૂરજરાણો આવે.
આ વખતે નદીમાં ડુબાવેલી તોપલા દેવીની બાકીની માટી અને સૂર્ય: એ બંને વસ્તુઓનો ધાન્ય ઉગાડવામાં મુખ્ય મદદગાર તરીકે આભાર માનીએ કુમારિકાઓ પાણીમાં રેતી છાંટવાની રમત રમે છે.
તે પછી સૂર્યોદયનાં દર્શન કરી, સ્નાન કરી, વ્રતને અંતે નદીતીરે ઊભાં રહી સૂર્યોદયના દર્શન કરે છે:
સૂરજરાણા ચડિયા છે વડી ગંગાને ઘાટ
કોના હાથમાં તેલ રૂમાલ આપ સૂરજને હાથ
