૧૩ મહાદેવભાઈની ડાયરી મારે જે લખવાનું હતું તે લખવા ખેડે. એ લખાણ વાંચનારે જોયેલું હાવું જોઈ એ. આ ઇશ્વરી પ્રેરણા હતી અને મારા પેાતાના તપેલા મગજમાંથી નીકળેલા તરંગા ન હતા, એમ હું કાઈ રીતે સિદ્ધ કરી શકે ખરા? આવેા પ્રશ્ન પુછાયેા છે. ઉપર કરેલા વનને જે ન માની શકે એને સારુ મારી પાસે બીજો પુરાવા નથી. એ અવશ્ય કહી શકે કે મારું વણુન એ કેવળ આત્મવચના છે. એવું ખીજાએ તે વિષે પણ થયું છે. મારે વિષે આમ આત્મવચના થઈ હોય એ અસંભવિત છે એમ તે! હું ન જ કહી શકું. એમ કહું તે તે સિદ્ધ્ ન કરી શકું. પણ આટલું અવશ્ય કહું છું. આખુ જગત મારા કહેવાતે ન માને અને વિરુદ્ધ અભિપ્રાય આપે તેાયે મે ગેબી અવાજ સાંભળ્યા અથવા મને ઇશ્વરપ્રેરણા થઈ એ મારી માન્યતાને હું વળગી રહું. પણ કેટલાક તા ઈશ્વરની હસ્તીનેા જ ઇન્કાર કરનારા છે. તે તા એમ જ કહે છે કે ઈશ્વર જેવી કાઈ હસ્તી નથી, એ કેવળ મનુષ્યની કલ્પનામાં જ વસે છે. જ્યાં આ વિચાર સામ્રાજ્ય ભગવે ત્યાં કશાની હસ્તી નથી એમ કહી શકાય. કેમ કે એવાઓને મન તે! બધું કલ્પનાના ઘેાડારૂપે જ લાગવું જોઈ એ. એવાએ ભલે મારા કથનને કલ્પનાને એક નવા ઘેાડા માને. એમ છતાં તેઓએ પણ સમજવું જોઈએ કે જ્યાં લગી એ કલ્પના મારી ઉપર સત્તા ભાગવે છે ત્યાં લગી હું તેા તેને વશ રહીને જ વર્તી રા. સાચામાં સાચી વસ્તુએ પણ સાપેક્ષ અથવા બીજીના પ્રમાણમાં જ સાચી હેાય છે. સંપૂર્ણ અને શુદ્ધ સત્ય તા ધ્રુવળ શ્વરને જ વિષે હાઈ શકે. મારે સારુ જે અવાજ મેં સાંભળ્યા તે મારી પેાતાની હસ્તીના કરતાં પણ મને વધારે સાચેા લાગ્યા છે. આવા અવાજે મેં પૂર્વે પણ સાંભળ્યા છે. એને વશ વતાં મેં કાંઈ ખેાયું નથી, ઘણું મેળવ્યું છે. અને બીજા જેણે એવા અવાજો સાંભળવાને દાવા કર્યાં છે તેઓના પણ એ જ અનુભવ છે.
એક બીજો પ્રશ્ન પણ જરા વિચારી લેવા જેવા છે. જે અનશન દરમ્યાન અનેક કુશળ ડૉક્ટરેાની હાજરી અને મદદ રહેતી હૈાય અને તેએ અત્યંત પ્રેમપૂર્વક ઉપવાસીતી સંભાળ રાખી રહ્યા હાય અને તેને દેરી રહ્યા હાય, જ્યાં ઉપવાસીને અનેક રીતે પપાળવામાં આવતા હાય — અને આ બધું મારે વિષે થયેલું હતું — એવા અનશનને શું ઈશ્વરપ્રેરિત ગણી શકાય? આમ થયેલી ટીકામાં કઈ વજૂદ નથી એમ ઝટ ન કહી શકાય.
