૧૪૪ છે પિતામહ સૂઝતેા ન હતા. સત્યવતી પણ વિચારણામાં ગરક હતી. બનેંના નિરાશાભર્યાં તેનાં કત્યારેક ટકરાતા ત્યારે ભીષ્મનાં નૈનાં ઢળી પડતાં. નિરવતા, સ્તબ્ધતા ને ગમગીન વાતાવરણમાં વીજળીના ઝબકારા થયા હોય એમ સત્યવતી ખાલી ઊઠી, ‘હવે એક જ માગ મને સૂઝે છે.' • તા અમલ કરેા, આજ્ઞા કરે! મા!' r ‘પણ તમે માન્ય રાખશેા, ભીષ્મ ?’ વાહ, તમે જે માર્ગ બતાવશે! તે વંશ ને રાજ્યના ભલા માટે, જ હશે ને? પછી મારે સ્વીકારવે જ જોઈએ.'ભીષ્મ હૈયાધારણ દેતાં પૂછી રહ્યો, કહે! શા માત્ર છે?' મા` છે, વંશ અને ગાદી પર કુરુવંશના જ કુમાર ગાવાઈ એ જરૂરી છે એટલે મને વિચાર આવે છે નિયેાગના માર્ગ જ હવે સ્વીકારવે પડશે. ’ • નિયેાગ ? ’ ભીમ જાણે નિયેાગ રાખ્ત સાંભળતાં છળી ઊડયો હાય એમ પૂછી રહ્યો, ‘ પરપુરુષ સાથેને પુત્રવધૂએ ના દેહસ ંબંધ ? ' તેણે પેાતાનું આશ્ચર્ય વ્યક્ત કરતાં પૂછ્યું, ‘મા, તમે આ શું માલે છે?'
- હા,
હું ખેાલું છું.' સત્યવતીએ સ્વસ્થતાપૂર્વક જ જવાબ દીધા. નિયેાગ સિવાય બીજો કાઈ વિકલ્પ છે ખરા ? સિવાય કે ભીષ્મ તૈયાર થાય તા? પણ ભીષ્મ તૈયાર નથી. કુરુવ´રા ને ગાદી બ ંને જાળવવા છે એટલે નિયેાગ દ્વારા સંતાનપ્રાપ્તિના માગ અનિવાય પણે સ્વીકારવા જ પડશે. ’ પેાતાની લાચારી વ્યક્ત કરતાં ભીમે જવાબ દીધા, જેવી માની ઇચ્છા!? ' ના, માની ઇચ્છાની આ વાત નથી ભીષ્મ ! ' ઉગ્રતાથી સત્યવતી ખાલી ઊડી, ૮ મારી ઇચ્છાની વાત નથી, આપણા સૌની ઈચ્છાની વાત છે. હવે તમારે જ દાર પકડવાના છે, ભીમ્ ! '
