માગતા હતા. અને છતાં બેકાર રહેતા હતા ? કદાચ કેટલાક તો ભીખ માગતા હશે છતાંય પેટ નહીં ભરી શકતા હોય.
આવું આલેશાન શહેર, આવો ધમધોકાર વેપાર, આટલી ઊભરાતી સમૃદ્ધિ – અને છતાં આંહીં ધંધા વગર રઝળવું પડશે ! કૂતરાને મોત મરવું પડશે ! વારંવાર પોતાની જોરાવર ભુજાઓ સામે જોતો જોતો, અને અંતરમાં કોઈ અકળ ભય અનુભવતો શામળ ચાલ્યો. રસ્તે એણે ઘણાયે ચહેરા ઉપર અનુકંપા તરવરતી દીઠી. સાચે જ, એ લોકો જો મારી વેદના સમજત તો મને મદદ કરત. પણ એ લોકને મારી મૂંઝવણ સમજાવવાનો ઈલાજ બીજો શો હતો ? – ભિક્ષા ! ભિક્ષા સિવાય એકેય નહીં.
બજારલત્તા છોડીને એ વસ્તીના પરામાં આવ્યો. દ્વારે દ્વારે પૂછ્યું : ‘કાંઈ કામકાજ, મજૂરી, ધંધો આપશો ? હું તમે કહો તે કરું.’ પણ સહુએ કહ્યું : ‘આંહીં કામ નથી.’
સહુનાં રસોડાં દાળશાકના વઘારની સુગંધ ભભકતાં હતાં. કમાડ ઊઘડે કે તુરત જ રસોઈની ભભક આવીને શામળના નાકમાં અથડાય. અંદર જમનારાઓના સબડકા સંભળાય. એ બધું ન સહેવાયાથી પાછો શામળ શહેરમાં પહોંચ્યો. હવે એનાં ગાત્રો ઢીલાં પડ્યાં, અને ડર લાગી ગયો કે હવે હું કામકાજ પણ કરી નહીં શકું.
આ સંસ્કૃતિ અને સમૃદ્ધિની છોળો વચ્ચે શું હું ભૂખમરાથી મરીશ ! શું શેરીમાં, રસ્તામાં જ મારા શ્વાસ નીકળી જશે ! કે મને આ લોકો ક્યાંઈક બીજે – જ્યાં બેકારોને સારુ મરવાનું ઠરાવ્યું હશે ત્યાં ઉપાડીને નાખી જશે ?
એમ આખો દિવસ ગુજર્યો. કેટલાક લોકોએ એને સલાહ આપી કે, “ભાઈ, તું આ શહેર છોડીને ક્યાંઈક બહાર નીકળી જા. આંહીં કામધંધો શોધવો એ નિરર્થક છે.” શામળને ગમ ન પડી કે આ શહેરનું તંત્ર ક્યાં ખોટકાઈ ગયું છે. એને એ બધું રહસ્ય સમજાવવા કોઈ ઊભું પણ નહોતું રહેતું.
જીવનમાં પહેલી જ વાર શામળે શહેર દીઠું. પથ્થર, ઈંટ અને