बाळकना अभ्यासनी चालती रीत विषे. ९.
ગુજરાતમાં બાલકને ભાષાનું જ્ઞાન, તથા વિચારશક્તિ ઉઘડવા વાસ્તે જુના વિદ્વાનોએ કેટલીએક યુક્તિઓ ચલાવેલી દેખાય છે. તે યુક્તિયો જેટલામાં ગુજરાતી ભાષા બોલાય છે. તેટલા આખા ગુજરાત દેશમાં ફેલાયેલી છે; પણ તે હાલ સાધારણ રમત જેવી લાગે છે. જો તે વિષે વિચાર કરીએ, તો માલુમ પડે, કે એ યુક્તિઓ ડાહ્યાં માણસોએ વિચારીને ગોઠવેલીયો છે. એ યુક્તિયોથી બાળકએ માબાપ, બોલતા, સ્મરણમાં રાખતાં અને મનમાં વિચાર કરતાં શિખવે છે, આખી દુનિયામાં એવા જ ઘાટની જુદી જુદી જુક્તિઓ હોય છે.
બાળક ચાર પાંચ મહિનાનું હોય, ત્યારે તેને પદાર્થ સામી તથા માણસ સામી નજર માંડતા શિખવે છે. તે ઘૂઘરો બજાવીને, તેના ઘોડીએ લટકતું ઝુમર, ટાચકા, વગેરે બજાવીને નજર મમ્ડાવે છે. તથા કામી વસ્તુ હાથમાં પકડતાં શીખવે છે. એવા પદાર્થોથી તે બાળકને રમત થાય છે, અને અભ્યાસ પણ થાય છે. વળી માણસ સામી નજર માંડતા શિખવે છે ત્યારે તે બાળકની નજર સામી પોતાની નજ્ર રાખીને, ઝા, ઇત્યાદિ શબ્દો બોલીને તેને હસાવે છે. તથા આંગળીઓ વડે ચંદ્ર બનાવીની, તે સામી નજર ઠરાવા શિખવે છે.
પછી જયારે નજર માંડતાં શિખ્યું , એટલે એક એક અથવા બબે અક્ષરના જરૂરના ઉપયોગિ શબ્દો તેને શિખવે છે. તે એવા કે,
