‘રામ! રામ! રામ!’ કીલો કંપી ઊઠ્યો. ‘આવાં પાપ કરવાનો વિચાર પણ માણસના મનમાં કેમ કરીને આવતો હશે!’
‘એટલે તો હું શેઠના મોઢા ઉપર થૂ કરીને આવતો રહ્યો—’
‘ઠીક કર્યું તમે. આવા ઉપાય બતાવનારને તો એક ખાસડું મારવું જોઈએ—’
‘હું તો ગમે એવો તોય એનો આશરાતિયો માણસ, એટલે મારાથી તો બીજું શું થાય?’ જૂઠાકાકા દીન અવાજે બોલ્યા, ‘પણ કીલાભાઈ તમારા હાથમાં હવે અમલ આવ્યો છે. તો તમે એને કાંઈ ઠપકો—’
‘ઠપકો? હું તો હમણાં જ હુકમ કરીને એને હાથકડી પહેરાવી દઉં,’ કીલો આવેગમાં બોલી ગયો. પણ તુરત સ્વસ્થ અવાજે ઉમેર્યું: ‘ના, ના, એને હરામખોરને હાથકડી પહેરાવીએ તોય કાંઈ ન થાય. ઊલટાની, સરકા૨ની હાથકડી અભડાય. ને એમાં આપણને તો નુકસાન થયું છે એ થોડું અણથયું થવાનું હતું?’
આટલું કહીને કીલો મૂંગો થઈ ગયો—જાણે કે અંતર્મુખ દશામાં આ સમસ્યાનો કશોક ઉકેલ ન શોધતો હોય!
જૂઠાકાકા દિશાશૂન્ય ચિત્તે જમીન ખોતરતાં બોલતા રહ્યા: ‘મારી મોંઘી તો બિચારી ગભરુડી ગાય જેવી… છાતીફાટ રુવે છે… ને માથાં પછાડે છે—’
અસહાય બાળાની યાતનાનું આ વર્ણન સાંભળીને સંવેદનશીલ કીલાએ પણ જાણે કે એટલી જ મનોવેદના અનુભવી. એની નજર સામે એક કારુણ્યમૂર્તિ તરવરી રહી અને ભદ્ર સમાજમાં એની અગૌરવપ્રદ સ્થિતિનો ખ્યાલ આવતાં આ દિલસોજ માણસને રૂંવે રૂંવે આગ ઊઠી
‘મારી આંખ્યના રતન જેવી મોંઘીનો મનખાવતાર રોળાઈ ગ્યો…’ ઘવાયેલા પ્રાણીની જેમ જૂઠાકાકાનો જીવ રહી રહીને કણસતો હતો
‘એમ હિંમત હારી જાવ મા, કાકા!’ કીલાએ દૃઢ અવાજે કહ્યું ‘આપણને જીવતર આપનારો તો હજાર હાથવાળો ઉપર બેઠો છે.
